Το θέμα αυτού του άρθρου είναι το βραδινό φόρεμα με αστακό που σχεδίασε ο Salvador Dali και έφτιαξε η Elsa Schiaparelli τον Φεβρουάριο του 1937.
Τη συνεργασία τέχνης και μόδας την ξεκίνησαν ο Pablo Picasso και η Gabrielle Chanel. Συνεργάστηκαν με τον Jean Cocteau στο θεατρικό έργο Antigone το 1922, και στην χορογραφία του Serge Diaghilev για τα Μπαλέτα της Ρωσίας «Le Train Bleu» το 1924.
Ο Ισπανός καλλιτέχνης Salvador Dali (1904 – 1989) στη δεκαετία του 1930 τοποθέτησε πολλούς κατακόκκινους αστακούς στα έργα του. Αναφέρω μερικούς από αυτούς: ένας κάθεται στην κεφαλή μιας γυναίκας (Portrait of Gala with Lobster, 1933, ιδιωτική συλλογή), ένας άλλος αναπαύεται πάνω σε ένα τηλέφωνο (το «αστακο-τηλέφωνο» του 1935, που σήμερα βρίσκεται στην γκαλερί Τέϊτ του Λονδίνου), και ένας τρίτος αποτελεί το κεντρικό θέμα της αφίσας για μια σειρά διαλέξεων των υπερρεαλιστών με θέμα τον αστακό (Systematic Cycle of Surrealist Lectures “The Lobster”, 1935, Museo Nacional Centro de Arte Reina Sofía, Μαδρίτη, Ισπανία).
Η Elsa Schiaparelli ήταν μια από τις κορυφαίες σχεδιάστριες μόδας των δεκαετιών 1920 και 1930. Γεννήθηκε το 1890 στη Ρώμη της Ιταλίας και αποβίωσε το 1973 στο Παρίσι της Γαλλίας. Σπούδασε φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο της Ρώμης και μετά από κάποιες περιπέτειες βρέθηκε στο Λονδίνο όπου το 1914 νυμφεύθηκε τον κόμη Γουίλλιαμ ντε Βεντ. Μετά τον γάμο του, το ζευγάρι μετέβη στη Νέα Υόρκη όπου μπήκε σε κύκλους υπερρεαλιστών καλλιτεχνών όπως ο Πικάμπια, ο Μαν Ρέι και ο Μαρσέλ Ντυσάν. Μετά την διάλυση του γάμου της το 1922, η Elsa επιστρέφει στο Παρίσι και ξεκινά μια ανοδική πορεία που την έφερε στο τέλος της δεκαετίας του 1930 στην παγκόσμια κορυφή της υψηλής ένδυσης, αναδεικνύοντας την σαν την μεγαλύτερη ανταγωνίστρια της Κοκό Σανέλ. Ο Salvador Dali βρέθηκε στον κοινωνικό και καλλιτεχνικό κύκλο της Elsa Schiaparelli από τότε που αυτή επέστρεψε στο Παρίσι.
Η πρώτη συνεργασία Dali- Schiaparelli έλαβε χώρα το 1935 σε ένα σχέδιο που τυπώθηκε σε εφημερίδα, και έκτοτε αντήλλασσαν συχνά πρωτοποριακές ιδέες. Έτσι όταν η Schiaparelli προσκάλεσε τον Dalí να διατυπώσει προτάσεις και ιδέες για ένα μοναδικό κομμάτι για την Αμερικανίδα φίλη της Wallis Warfield Simpson, το αστακο-τηλέφωνο ήταν ακόμη πρόσφατα χαραγμένο στο μυαλό όλων, κι έτσι δεν εξέπληξε κανένα το ότι ο Dali πρότεινε να φτιάξουν ένα αστακο-φόρεμα. Δεν γνωρίζουμε ποια ήταν η πρώτη αντίδραση της Wallis σε αυτή την πρόταση, το σίγουρο όμως έιναι ότι εγκρίθηκε και η Schiaparelli πήρε την εντολή να ξεκινήσει αμέσως να δουλεύει το φόρεμα.
Ανοίγω παρένθεση για να θυμίσω ότι η Wallis Warfield Simpson ήταν η γυναίκα για την οποία τον Δεκέμβριο 1936 ο τότε βασιλέας της Αγγλίας Edward VIII παραιτήθηκε από το θρόνο στον οποίο είχε ανέλθει τον Ιανουάριο 1936, επειδή δεν του επιτρεπόταν ως αρχηγός της Εκκλησίας της Αγγλίας να παντρευτεί την Wallis, μια γυναίκα που ήταν διαζευγμένη και ο πρώην σύζυγος της ήταν ακόμη ζωντανός. Στον θρόνο ανέβηκε ο αδελφός του, George VI, πατέρας της βασίλισσας Elisabeth ΙΙ. Ο Edward έλαβε τον τίτλο Duke of Windsor και παντρεύτηκε την Wallis στην Γαλλία την 3 Ιουνίου 1937. Παρέμεινε παντρεμένος μαζί της μέχρι τον θάνατο του, που επήλθε 35 χρόνια αργότερα. Είναι αξιοσημείωτο το ότι ο Edward συνάντησε την Wallis για πρώτη φορά στο δείπνο γενεθλίων της το 1933. Το κύριο πιάτο στο δείπνο ήταν ψητός αστακός.
Τα χρώματα που επιλέχθηκαν ήταν το ιβουάρ του νυφικού και το έντονο ροζ του νυφικού. Το φόρεμα θα κοβόταν στο σχέδιο που άρεσε πάντα στη Wallis με μια ασυνήθιστη προσθήκη: ένα πορτοκαλί – ροζ σολωμό ζωγραφισμένο με το χέρι.
Το «αστακο-φόρεμα» είναι φτιαγμένο από άσπρο μετάξι και έχει μια βυσσινο-κόκκινη ζώνη στη μέση. Ο αστακός σχεδιάστηκε από τον Σαλβαντόρ Νταλί. Ο αστακός βρίσκεται μέσα σε ένα μαύρο περίγραμμα και είναι κόκκινος, δηλαδή μαγειρεμένος. Η θερμότητα καταστρέφει όλες τις χρωστικές ουσίες του κελύφους του αστακού, αφήνοντας άθικτο το κόκκινο με ροζ και πορτοκαλιές ανταύγειες. Ο Νταλί προσέθεσε και κλωναράκια από μαϊντανό εδώ κι εκεί, συμπληρώνοντας την εντύπωση που δημιουργείται στον θεατή ότι βλέπει ένα γεύμα με αστακό. Η θέση του αστακού είναι τουλάχιστον προκλητική, αφού η τριγωνική ουρά του καλύπτει την βουβωνική χώρα. Όπως έγραψε η Judith Watt στο περιοδικό Vogue (On Schiaparelli, 2012), ο αστακός σχετίστηκε από κάποιους με τον συμβολισμό της γυναικείας σεξουαλικότητας σαν κάτι αρπακτικό και εν δυνάμει ευνουχιστικό.
Το σχέδιο του Νταλί μεταφέρθηκε στο μεταξένιο ύφασμα από τον σχεδιαστή Ζάχε, που αργότερα συνεργάστηκε με κορυφαίους μόδιστρους και σχεδιαστές μόδας όπως ο Βάσκος Μπαλενσιάγκα. Η τότε βοηθός της Schiaparelli Bettina Bergery αναφέρει «Ο Σαλβαντόρ ήθελε να αλείψει το φόρεμα με μαγιονέζα. Πίστευε ότι ήταν μια έκφραση ερωτικής παράνοιας, όμως η Schiaparelli δεν τον άφησε, λέγοντας ότι οι πελάτες της δεν ήθελαν τέτοια.” Η πρόθεση του Νταλί τονίζει την μοναδικότητα αλλά και το φθαρτό του φορέματος, ίσως όμως και την αντίληψη ότι τα έργα μόδας δεν είναι πραγματική τέχνη, είναι σαν τα τρόφιμα, αναλώσιμα, ενώ η Schiaparelli ήθελε να αφήσει κάτι πίσω της, όταν θα έχει αποβιώσει, και βέβαια θεωρούσε τα έργα της έργα τέχνης.
Η Wallis φόρεσε για πρώτη φορά το αστακο-φόρεμα την 2 Μαϊου 1937 σε ένα πύργο στον ποταμό Λίγηρα της Γαλλίας. Την φωτογράφισε ο φωτογράφος Cecil Beaton. Ο πύργος ανήκε σε ένα Αμερικανό επιχειρηματία που ήταν ο ιθύνων νους της περιοδείας που πραγματοποίησε το ζευγάρι στη ναζιστική Γερμανία το 1937.
Το φόρεμα είναι μοναδικό, δεν υπάρχει δεύτερο, και σήμερα ανήκει στην συλλογή του Μουσείου Τέχνης της Φιλαδέλφειας στις ΗΠΑ, όπου όμως δεν εκτίθεται. Η Wallis μετά το 1937 επέστρεψε το φόρεμα στην Schiaparelli που το κράτησε μέχρι το 1969 όταν το δώρισε το φόρεμα στο Μουσείο. Υπάρχει και μια εκδοχή του φορέματος σε φορεσιά που είναι σαν ποδιά, στην οποία η ίδια ζωγραφιά έχει τυπωθεί σε λινό ύφασμα.
Η Wallis διετήρησε την φιλία της με την Schiaparelli για τα επόμενα 40 χρόνια, και παρόλο ότι ο οίκος μόδας της Schiaparelli έκλεισε το 1954, η Wallis δεν έγινε ποτέ πελάτισσα της Chanel για να μην στενοχωρήσει την φίλη της. Εκτός των ενδυμάτων που σχεδιασε, η Schiaparelli δημιούργησε και το δικό της χρώμα, το Schiaparelli ροζ, που είναι πολύ μπροστά από τις αισθητικές αντιλήψεις υψηλής ενδύσεως της εποχής της.
