Greek Parliamentary Elections – A Summary of Results since 1974

This is a summary of the Greek Parliamentary election results since 1974. It is presented in charts covering three periods. Each chart shows the percentage of the popular vote that was received by each section of the electorate.

The period 1974 – 1990 marks the formation of the post – dictatorship era.

The period 1993 – 2009 is characterized by the dominance of the New Democracy, the stronghold of the right, and PASOK, the powerhouse of the center-left.

The period 2012 – 2023 is the one where the patterns and certainties of the previous two periods have disappeared. This significant change of the political landscape has been confirmed in the elections of 21/05/2023 and 25/06/2023.

The following sections are included:

Right. New Democracy is the party that dominates the right and today covers a significant part of the center.

Center. The center party EK disappeared after the 1977 elections. Most of its supporters moved over to PASOK.

Center-Left. PASOK has been the dominant party of the center-left in Greek politics until 2009.

Left. This section includes the Communist Party of Greece, SYRIZA, and some opportunistic and marginal formations that do not have longevity.

Extreme Right. This is a section that has been revived since 2012. It includes formations to the right of the “New Democracy” party.

From 1974 to 1990

The major developments in this period are the following.
• “New Democracy”, the party founded by Konstantinos Karamanlis after the restitution of democracy in 1974, dominated the political scene in the two elections of 1974 and 1977. It lost power in the period 1981 – 1989, to retail it in the period 1989 – 1993.
• PASOK became the dominant party of the center – left and was able to challenge New Democracy, seizing power in 1981. It retained it until 1989, when it lost it.
• “Union of the Center”, the party of the “center”, received 20% in 1974, and then fell to 12% in 1977 vanishing into insignificance in the elections that followed.
• The parties of the left, including the communists, maintained a percentage around 12%.
• Apart from 1977, the extreme right did not receive a percentage above 2%.

From 1993 to 2009

The major developments in this period are the following.

  • PASOK returns to power after the 1993 elections.
  • Andreas Papandreou dies in the summer of 1996.
  • His successor, Kostas Simitis wins the elections of 1996 and 2000.
  • Kostas Karamanlis, the leader of “New Democracy”, wins the 2004 and 2007 elections.
  • George Papandreou, the leader of PASOK wins the elections of 2009.
  • The left struggles to reach 12%
  • The extreme right climbs to 6% of the popular vote in the 2009 elections.  

From 2012 to 2023

The major developments in this period are the following.

• In the first 2012 elections, the left gets more votes than the right.
• This will continue until the 2019 elections.
• In 2023 the right reverses the previous trend and gets more votes than the left.
• The extreme right becomes a significant force in Greek politics.
• PASOK shows signals of a slow recovery, but still has a long way to go.

After a spectacular rise and a stint in government (2015-2019), SYRIZA is in 2023 almost down to the level of 2012.

Ένα τραγούδι για το χελιδόνισμα από τα Σιάννα της Ρόδου

Ξεφυλλίζοντας ένα βιβλίο που είχε εκδώσει και χαρίσει στη μητέρα μου ο νονός μου, Ν.Γ. Μαυρής, βρήκα ένα όμορφο τραγούδι για το χελιδόνισμα από το χωριό Σιάννα της Ρόδου, και το καταγράφω.

Ξεκινώ με τον ορισμό. Από την Πύλη της Ελληνικής γλώσσας παραθέτω τον ορισμό που δίνει στο λεξικό του ο Τριανταφυλλίδης.

χελιδόνισμα το [xeliδónizma]: καθένα από τα λαϊκά παιδικά τραγούδια που τραγουδούσαν τα παιδιά για να καλωσορίσουν την άνοιξη κρατώντας ένα ξύλινο χελιδόνι. [ελνστ. χελιδόνισμα]

Χελιδόνι πέταξε,

ηύρεν πύργον κι΄έκατσε,

κ΄εχαμοκελάδησε:

Μάρτη, Μάρτη μου καλέ,

και Απρίλη θαυμαστέ,

όσοι μείς οι μαθητές

μαθημένοι είμεστε

ν΄αγοράζουμεν εφτά,

να πουλούμεν δεκαεφτά.

Το κρασί μες στο ποτήρι,

και τα σύκα στο μαντήλι

και τ΄αυγά μες στο καλάθι.

Δόστε μας την όρνιθα μας,

μη μας γερ΄ο δάσκαλος μας

κ΄’εχετε το κρίμα μας

και την αμαρτίαν μας.

Που πάνω που τ΄ ανώφλια σας

έχει μια περιστέρα.

Ανοίξετε την πόρτα σας

να πούμεν καλησπέρα.

Σαμουέλ Μπο-Μποβύ

Το τραγούδι αναφέρεται στα “Βυζαντινά – Μεταβυζαντινά, Τόμος Ι (1946) Μέρος Ι”σε άρθρο του Ελβετού Σαμουέλ Μπο-Μποβύ (Samuel Baud-Bovy), του “Νέστορα” της Δημοτικής μας μουσικής , που γυρνούσε στα 1930 τα Δωδεκάνησα για να συλλέξει τη μουσική μας παράδοση. Ο Μποβύ πραγματοποίησε τρία ταξίδια, τα καλοκαίρια των ετών 1930, 1931 και 1933.

Ο Μπο-Μποβύ στο άρθρο του για το χελιδόνισμα αναφέρει σαν πηγή για τραγούδι από τα Σιάννα το άρθρο του Αναστάσιου Αναστασιάδη, «Από τα έθιμα της νήσου Ρόδου. Εορτή εν τη πρώτη του έαρος εν Ρόδω», στο περιοδικό Φόρμιγξ, περ. Β΄, έτ. Στ΄, αρ. 5-6, (Αθήνα 15-30 Σεπτεμβρίου 1910), σσ. 4-5· Επίσης παραπέμπει στο βιβλίο του Α. Βροντή, Της Ρόδου παραδόσεις και τραγούδια, Ρόδος Απόλλων, 1930.

The “North Macedonia Agreement”: When the rulers are afraid of the people they rule – Η Συμφωνία για τη “Βόρεια Μακεδονία”: Όταν οι κυβερνώντες φοβούνται τον λαό

Θυμάμαι την πρώτη φορά που πήγα στα Σκόπια ήταν για ένα έργο μεγάλης ελληνικής εταιρείας. Είχαμε τελειώσει τη συνάντηση μας στα γραφεία του πελάτη και γυρνάγαμε στο ξενοδοχείο, περνώντας μέσα από μια στοά. Στην έξοδο της στοάς ήτανε ένας γυρολόγος που πούλαγε διάφορα μπιχλιμπίδια. Ανάμεσα σε αυτά ήταν ένα μεγάλο αυτοκόλλητο, μεγέθους Α4, που έδειχνε το γειτονικό κράτος να εκτείνεται μέχρι τη Θεσσαλονίκη.

Γελάσαμε με ένα τρόπο αμήχανο, γιατί ήτανε δίπλα μας και οι εντόπιοι συνεργάτες, και προχωρήσαμε. Το ξενοδοχείο ήτανε δίπλα. Μπήκαμε μέσα κι εγώ πισωγύρισα, και πήγα στον γυρολόγο κι αγόρασα το αυτοκόλλητο. Δεν ήθελα να ξεχάσω αυτή την αποτρόπαια εικόνα.

kumanovo_us

Λίγους μήνες μετά, τον Ιούνιο, έζησα από κοντά την εμφύλια σύρραξη του 2001. Το ταξί που μας έφερνε στα Σκόπια από τη Θεσσαλονίκη πέρναγε 10 χιλιόμετρα δυτικά από την εμπόλεμη ζώνη. Από το γραφείο του πελάτη μπορούσαμε να δούμε καθαρά τους βομβαρδισμούς.

Το έργο διήρκεσε λίγο παραπάνω από ένα χρόνο, τα πράγματα ηρέμησαν, αλλά το Α4 με τη “Μακεδονία” να φτάνει μέχρι τη Θεσσαλονίκη το έχω ακόμα. Δεν θα το ξεχάσω ποτέ. Ένας βασικός λόγος είναι ότι είναι αναντίστοιχο με αυτό που βίωσα στα Σκόπια.

Η λεγόμενη “Βόρεια Μακεδονία” είναι μια φτωχή χώρα, χωρίς πόρους, στη μέση του πουθενά. Το 30% του πληθυσμού είναι Αλβανοί, που δεν θέλουν καν να λέγονται “Μακεδόνες”. Οι περισσότεροι κατοικούν στο δυτικό μέρος του κρατιδίου. Στο βορειοδυτικό σύνορο, βρίσκεις το Κόσοβο. Ο ρυθμός αναπαραγωγής του Αλβανικού πληθυσμού είναι πολύ μεγαλύτερος από εκείνον του “Μακεδονικού”, και προβλέπεται ότι μετά από 20 χρόνια οι  Αλβανοί θα είναι περισσότεροι.

Στην αγορά των Σκοπίων, που κυριαρχείται από Αλβανούς, μπορείς να βρεις τα πάντα, τα περισσότερα λαθραία. Η Ποντγκόριτσα, στο γειτονικό Μαυροβούνιο, ήταν τότε το κέντρο διανομής από το οποίο ερχόντουσαν στα Σκόπια όλα τα καλά του κόσμου.

Το κρατίδιο αυτό δεν θα μπορούσε να επιβιώσει χωρίς τα προγράμματα οικονομικής ενίσχυσης των ΗΠΑ. Θυμάμαι ότι και ο Καναδάς είχε συνεισφέρει.

Πάρα πολλοί πολίτες του κρατιδίου είναι οικονομικοί μετανάστες, οι περισσότεροι βρίσκονται στη Γερμανία. Πολλά στεγαστικά δάνεια έχουν ρήτρα Ελβετικού φράγκου λόγω αστάθειας του τοπικού νομίσματος.

macedonia-kumanovo (1)

Η “Συμφωνία των Πρεσπών” είναι αποτέλεσμα των επιθυμιών και επιδιώξεων την ΗΠΑ και της Γερμανίας να σταθεροποιηθεί η κατάσταση στα Δυτικά Βαλκάνια. Ο κ. Τσίπρας συνέπλευσε και απέκτησε πολλά εύσημα εκ τούτου.

Είναι όμως αυτή μια καλή συμφωνία για την Ελλάδα;

Από όσα έχω διαβάσει δεν υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο όφελος για την Ελλάδα. Νομίζω ότι περισσότερο μας έχουν ανάγκη οι γείτονες “Μακεδόνες” από ότι τους έχουμε εμείς.

Φαίνεται λοιπόν ότι κλείνουμε το θέμα της ονομασίας χωρίς να έχουμε εισπράξει κάτι χειροπιαστό σαν χώρα.

Τι χάνουμε όμως;

Σύμφωνα με τις έρευνες γνώμης, η μεγάλη πλειοψηφία των Ελλήνων δεν θέλουν τη συμφωνία αυτή. Παρόλα αυτά όμως, η Κυβέρνηση και οι συμπορευόμενοι βουλευτές θα την ψηφίσουν.

Προσωπικά είμαι ενοχλημένος από το γεγονός ότι η Ελλάδα δεν εισπράττει κάτι από μια τόσο σημαντική συμφωνία. Το θέμα της ονομασίας φαίνεται να είναι σημαντικό για πολλούς συμπολίτες, σέβομαι τη γνώμη τους, αλλά δεν καταλαβαίνω γιατί του δίνουν τόση σημασία. Κατά την προσωπική μου γνώμη, ο κίνδυνος που ελλοχεύει στη “Βόρεια Μακεδονία”  είναι ο Αλβανικός αλυτρωτισμός και επεκτατισμός. Ο θύλακας που έχει γεωγραφικό κέντρο το Κόσοβο θα γίνει στην επόμενη πενταετία το επίκεντρο πολλαπλών και παρατεταμένων συγκρούσεων, και μπορεί να οδηγήσει σε μόνιμη αστάθεια, κάτι σαν το Βαλκανικό αντίστοιχο της Συρίας. Αυτό όμως είναι άλλο θέμα. Το αναφέρω επειδή ο κίνδυνος είναι υπαρκτός, είναι σημαντικός, και κάποια στιγμή θα εκδηλωθεί με τρόπο ορατό στους πολλούς, ενώ σήμερα είναι ορατός στους λίγους.

macedonia-kumanovo

Παρ’ όλες τις ενδείξεις της διαφωνίας ενός πολύ μεγάλου ποσοστού του πληθυσμού της Ελλάδος με τη συμφωνία, η Κυβέρνηση και οι συμπορευόμενοι εξακολουθούν να επιμένουν ότι αρκεί να εγκριθεί η συμφωνία από τη Βουλή.

Γιατί όμως δεν κάνουν ένα δημοψήφισμα; Δεν μπορεί άραγε η Δημοκρατία της Ελλάδος να αντέξει κάτι τέτοιο; Κι αν δεν μπορεί, τι Δημοκρατία είναι αυτή;

Νομίζω ότι η Δημοκρατία της Ελλάδος μπορεί να αντέξει ένα δημοψήφισμα για τη συμφωνία των Πρεσπών, αλλά ο κ. Τσίπρας και οι λοιποί κυβερνώντες φοβούνται την γνώμη του λαού και για το λόγο αυτό δεν το κάνουν.

Έχουμε μια Κυβέρνηση που φοβάται το λαό. Και για το λόγο αυτό του στερεί το δικαίωμα να εκφράσει τη γνώμη του για κάτι που ο λαός θεωρεί πολύ σημαντικό.

Το φαινόμενο είναι πολύ σημαντικό επειδή δεν έχει σχέση με την οικονομία. Οι Έλληνες δέχθηκαν την επιβολή βαρύτατων μέτρων στην οικονομία, τα περισσότερα από τα οποία ισχύουν και σήμερα, με κορυφαία την υπερφορολόγηση. Στη διάρκεια της τελευταίας τετραετίας οι μαζικές κινητοποιήσεις για το θέμα αυτό ήταν ελάχιστες σε σχέση με τη βαρύτητα και τη σημασία των μέτρων.

macedonia-kumanovo (2)

Για το θέμα της “Βόρειας Μακεδονίας” όμως, οι Έλληνες ξεσηκώθηκαν.

Όσο και αν συμφωνεί ή διαφωνεί κανείς, το γεγονός αυτό είναι σημαντικό για τη δημοκρατία και για την κοινωνία που εκφράζεται ως έθνος, γλώσσα, θρησκεία.

Σημειώνω ότι καμία πολιτική δύναμη δεν ζήτησε επιτακτικά και δυναμικά τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος.

Αυτός ο λαός που διαφωνεί, που διαδηλώνει, έχει χαρακτηρισθεί από πολλούς σαν “φασίστες, ακροδεξιοί, εθνικιστές” και άλλα επίθετα απαξιωτικά και προσβλητικά.

Είναι έτσι τα πράγματα;

Στη σημερινή δημοκρατία, ο πολίτης είναι εξαιρετικά περιορισμένος και ουσιαστικά ορίζει εκπροσώπους του στο Κοινοβούλιο και την τοπική αυτοδιοίκηση, παρά συμμετέχει στα κοινά με την ουσιαστική έννοια του όρου.

Αυτός ο πολίτης βρίσκει φωνή να εκφρασθεί για κάτι που το θεωρεί σπουδαίο, και οι κυβερνώντες, που τους ψήφισε ο ίδιος ο λαός, αγνοούν την φωνή του, και αποφασίζουν μεταξύ τους.

Τυπικά δεν υπάρχει θέμα, πουθενά δεν γράφει το Σύνταγμα της Ελλάδος ότι θα έπρεπε να γίνει δημοψήφισμα για τη “Βόρεια Μακεδονία”.

Δεν μπορεί όμως θέματα ουσίας να αποφασίζονται με βάση του τύπους.

Ο λαός θέλει να εκφρασθεί, έχει άποψη, και οι κυβερνώντες τον φιμώνουν. Αυτό κατά την άποψη μου συνιστά κατάχρηση της εξουσίας που ο ίδιος αυτός λαός έδωσε στους εκπροσώπους του.

kumanovo

Αυτή η κατάχρηση εξουσίας βιάζει και ακυρώνει τη δημοκρατία.

Κάποιοι θα πρέπει να πληρώσουν για το βαρύτατο αυτό ατόπημα.

Η Κυβέρνηση που θα προκύψει από τις επερχόμενες εκλογές θα πρέπει να διενεργήσει δημοψήφισμα για την επικύρωση ή μη της συμφωνίας των Πρεσπών. Ο κ. Μητσοτάκης, που φαίνεται ότι θα είναι ο νέος Πρωθυπουργός, θα πρέπει να δεσμευθεί σήμερα ότι θα διενεργήσει δημοψήφισμα. Δεν αρκεί να δηλώνει ότι η συμφωνία είναι “κακή”.

Το θέμα δεν είναι τι νομίζει ο κ. Μητσοτάκης για τη συμφωνία, αλλά κατά πόσον ο κ. Μητσοτάκης και η Νέα Δημοκρατία σέβονται το δικαίωμα του Ελληνικού Λαού να εκφρασθεί πέρα από την ψήφο του και με την διατύπωση της γνώμης του για τη συμφωνία των Πρεσπών.

Άν δούμε το ιστορικό προηγούμενο, ο κ. Μητσοτάκης δεν θα τολμήσει. Η Νέα Δημοκρατία έχει ιστορικό αυταρχικής διακυβέρνησης. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να γίνει δημοψήφισμα. Απλά σημαίνει ότι δεν είναι μόνο ο ΣΥΡΙΖΑ που φοβάται την ετυμηγορία του Ελληνικού λαού.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

The composition of the population of the Florina prefecture in 1930 (in Greek) – Η σύνθεση του πληθυσμού του νομού Φλωρίνης το 1930

Εισαγωγή

Η πρόσφατη συμφωνία των Πρεσπών με την οποία αλλάζει η επίσημη ονομασία του κρατιδίου των Σκοπίων, έφερε στο προσκήνιο για μια ακόμη φορά  το θέμα  της Μακεδονίας, της ελληνικότητας, της γλώσσας και πόλωσε τους Έλληνες. Σε τέτοιες περιπτώσεις είναι καλό να ανατρέχει κανείς σε ιστορικά ντοκουμέντα που παρουσιάζουν μία πτυχή των ιστορικών δεδομένων απαλλαγμένη από την ένταση των πολωτικών συγκρούσεων.

Σήμερα παρουσιάζω ένα έγγραφο που μπορείτε να το βρείτε στο ψηφιακό αρχείο του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Βενιζέλος».

Είναι ένα απόσπασμα από την έκθεση 3394 / 26-2-1930  που συνέταξε ο Νομάρχης Φλωρίνης κ. Π. Καλλιγάς τον Φεβρουάριο 1930 (πηγή [1], βλέπε και πηγή [2]). Στο απόσπασμα αυτό αναφέρονται στοιχεία για την σύνθεση του πληθυσμού στο νομό Φλωρίνης. Η έκθεση αυτή έχει ιδιαίτερη σημασία, αφού στους νομούς Φλωρίνης (που περιελάμβανε τότε και την Καστοριά) και Κοζάνης κατοικούσε το μεγαλύτερο μέρος του σλαυόφωνου πληθυσμού.

Αυτά τα στοιχεία θα παρουσιάσω στο άρθρο αυτό.

Χρονικά Ορόσημα

Προκειμένου να τοποθετηθούν τα δεδομένα σε ένα ιστορικό πλαίσιο, αναφέρω παρακάτω τα κρίσιμα χρονικά ορόσημα στην εξέλιξη του ιστορικού φαινομένου που αφορά την Μακεδονία.

Η σύνθεση του πληθυσμού στο νομό Φλωρίνης

Με βάση την απογραφή του 1928 (βλέπε πηγή [4], και πηγή [3] για την απογραφή του 1920), το σύνολο του πληθυσμού της Ελλάδας ανερχόταν σε 6,204,684. Από αυτούς οι 1,412,477 κατοικούσαν στην Μακεδονία. Ο νομός Φλωρίνης (που αποτελούνταν από τις υποδιοικήσεις Καστοριάς και Φλώρινας) είχε 125,722 κατοίκους.
Η πρώτη ανάλυση της έκθεσης αφορά την γλώσσα, και παρουσιάζεται στον επόμενο πίνακα.

 Σύμφωνα με τα στοιχεία της έκθεσης, στο νομό Φλωρίνης το 1930 κατοικούσαν 86,878 ξενόφωνοι και 38,844 Ελληνόφωνοι. Ο συγγραφέας αναφέρει χαρακτηριστικά ότι «… εκ των 87 περίπου χιλιάδων ξενοφώνων, τινες ουδ’ Ελληνικά αισθήματα έχουσι.»

Στην συνέχεια ο συντάκτης προχωρά στον διαχωρισμό των κατοίκων σε «έχοντες Ελλήνων την συνείδησιν» και «μη Ελληνικής συνειδήσεως».

Από την ανάλυση αυτή προκύπτει ότι οι «μη Ελληνικής συνειδήσεως» κάτοικοι είναι 64,150.

Στο υποσύνολο αυτό ο κ. Νομάρχης διακρίνει δύο ομάδες:

  • Σχετικά ουδέτεροι, αρκεί να υπάρχει μέριμνα.
  • Φανατικοί Βουλγαρόφιλοι. Αποτελούν την εθνική Βουλγαρική μειονότητα. Είναι οι προύχοντες, οι πλουσιώτεροι, οι μεγαλύτερην επιρροήν έχοντες εις τα χωρία.

Επισημαίνω ότι ο συντάκτης δεν χρησιμοποιεί για τους ξενόφωνους όρους που χρησιμοποιήθηκαν αργότερα, όπως σλαβομακεδόνες. Ο Ιάκωβος Μιχαηλίδης αναφέρει στην μελέτη του για τον πληθυσμό της Μακεδονίας (βλέπε πηγή [5]) ότι «οι Γιουγκοσλάβοι ιστορικοί μετονόμασαν χωρίς όμως πειστική αρχειακή τεκμηρίωση τους δίγλωσσους κατοίκους της Ελλάδας από Βούλγαρους σε ΄Μακεδόνες΄».

Συμπεράσματα

Τα συμπεράσματα της εκθέσεως είναι τα ακόλουθα:

  1. «… παρά τας καταβληθείσας προσπαθείας εξακολουθεί η κατάστασις ενταύθα να είνε εις άκρον επικίνδυνος.»
  2. «… δια να αποτραπεί ο κίνδυνος ούτος, δέον προ παντός να καταβληθεί …. συστηματική και εντατική εργασία προς ψυχικήν και γλωσσικήν αφομοίωσιν των ενταύθα πληθυσμών.»
  3. «… η προσπάθεια αυτή δέον να κατευθύνηται κυρίως εις την αφομοίωσιν των σλαυοφώνων πληθυσμών…»
  4. «… η αφομοίωσις των ξενοφώνων … είναι δυνατόν να επιτευχθεί.»

Πηγές

  1. Απόσπασμα της υπ΄αριθ 3394 από 26 Φεβρουαρίου 1930 εκθέσεως του Νομάρχου Φλωρίνης κ. Π. Καλλιγά
  2. Έκθεση του Νομάρχη Φλωρίνης Β. Μπάλκου, σχετικά με τη δράση του Βουλγαρικού Κομιτάτου, Ιανουάριος 1931
  3. Πληθυσμός του Βασιλείου της Ελλάδος κατά την απογραφήν της 19 Δεκεμβρίου 1920
  4. Στατιστική Επετηρίς της Ελλάδος 1930
  5. Ο αγώνας των στατιστικών υπολογισμών του πληθυσμού της Μακεδονίας, Ιάκωβος Μιχαηλίδης. ΙΜΜΑ.

 

 

 

 

 

 

The windmills they called Skopje… (in Greek) – Οι ανεμόμυλοι που τους λέγανε Σκόπια…

This is an article I wrote for CNN Greece on the current negotiations between Greece and FYROM to settle the name of the neighbouring country. You can read the article by following the link below.

http://www.cnn.gr/focus/apopseis/story/114721/oi-anemomyloi-poy-toys-legane-skopia

The fallen guardian and the zero-one society (in Greek) – Ο εκπεσών φύλακας και η κοινωνία “μηδέν – ένα”

«Πως εξέπεσεν εκ του ουρανού ο εωσφόρος, ο πρωι ανατέλλων; Συνετρίβη εις την γην ο αποστέλλων προς πάντα τα έθνη. Συ δε είπες εν τη διανοία σου: εις τον ουρανόν αναβήσομαι, επάνω των αστέρων του ουρανού θήσω τον θρόνον μου, καθιω εν όρει υψηλω, επί τα όρη τα υψηλά τα προς Βορράν, αναβήσομαι επάνω των νεφών, έσομαι όμοιος τω Υψίστω…»

Ησαϊας ΙΔ, 12 – 15

Γράφω αυτό το άρθρο την μεθεπομένη της πτώσεως από το βάθρο του, του “Φύλακα” του Παλαιού Φαλήρου, του ερυθρού γλυπτού που είχε εγκατασταθεί την 5η Δεκεμβρίου 2017 στην παραλιακή λεωφόρο Ποσειδώνος.  Το γλυπτό του Κωστή Γεωργίου δώρησε στο Δήμο Παλαιού Φαλήρου ο κ. Μαρτίνος και η σύζυγος του.

Από την πρώτη μέρα της εγκατάστασης του, ο “φύλακας” (PHYLAX) αποτέλεσε “κόκκινο” πανί για ορισμένους πολίτες, που θεώρησαν ότι το γλυπτό απεικονίζει τον Σατανά. Προς αυτή την ερμηνεία συνέτεινε και το ότι το γλυπτό δεν έχει πρόσωπο, όπως επίσης και το κόκκινο χρώμα του.

«Είναι ό,τι καλύτερο υπάρχει στο Παλαιό Φάληρο» δήλωσε στα τέλη Δεκεμβρίου 2017 στο CNN Greece o δήμαρχος Διονύσης Χατζηδάκης, τονίζοντας παράλληλα ότι όσοι θέλουν να το ερμηνεύσουν ως διάβολο κινούνται εκτός των ορίων της λογικής.

«Είμαστε στον 21ο αιώνα και όχι στον Μεσαίωνα. Η τέχνη ερμηνεύεται και εκλαμβάνεται ανάλογα με τις γνώσεις του καθενός»

Οι δηλώσεις του Δημάρχου δεν απέτρεψαν εκείνους που θεωρούσαν το γλυπτό κάτι κακό να το περιλούσουν με άσπρη μπογιά.

Την 3 Ιανουαρίου 2018 ο ιερέας Πατάπιος Αργυρός της Παναγίας Μυρτιδιώτισσας Π. Φαλήρου τέλεσε αγιασμό κάτω από το γλυπτό και “ξόρκισε” το “κακό”.

Ο ιερέας έστειλε και επιστολή στον Δήμαρχο Παλαιού Φαλήρου,με την οποία ζητούσε την κατεδάφιση του αγάλματος.

Την 18 Ιανουαρίου 2018, θυελλώδεις άνεμοι σάρωσαν την παραλιακή λεωφόρο και, σύμφωνα με μάρτυρες, “ξήλωσαν” το γλυπτό.

Όπως όμως αναφέρει ο ιστοχώρος NotosNet , ο δήμαρχος της πόλης, Διονύσης Χατζηδάκης, τόνισε ότι το γλυπτό που έχει προκαλέσει μεγάλες αντιδράσεις, το  έριξαν 15 κουκουλοφόροι με φορτηγό και σχοινιά.

Σύμφωνα με τον κ. Χατζηδάκη «15 κουκουλοφόροι ήρθαν με ένα φορτηγό άσπρο και δύο άλλα τζιπ. Τράβηξαν το γλυπτό με το φορτηγό και το έριξαν κάτω».

Ο ίδιος κατήγγειλε ότι οι άγνωστοι απείλησαν τον ιδιοκτήτη καντίνας που είναι κοντά στο σημείο λέγοντας του «αν ειδοποιήσεις την αστυνομία θα σου σπάσουμε το μαγαζί».

«Ξεφύγαμε από τις γραφικότητες και μιλάμε για παρακράτος» κατέληξε ο δήμαρχος Παλαιού Φαλήρου μιλώντας στο ΣΚΑΪ.

Η “αποκεφαλισμένη” Βόρεια Ήπειρος στην οδό Στουρνάρη

Η εικαστικός Αιμιλία Παπαφιλίππου δίνει μια άλλη διάσταση στο φαινόμενο (Liberal).

«Σκοπός του έργου τέχνης είναι να διαμορφώνει συνείδηση, είτε βρίσκεται στον ιδιωτικό είτε βρίσκεται στο δημόσιο χώρο. Από τη στιγμή που ένας καλλιτέχνης εκθέτει το έργο του, πόσο μάλλον στο δημόσιο χώρο, είναι ενήμερος ότι θα υποστεί κριτική. Κριτική, όμως, δεν αποτελεί ο βανδαλισμός, ο οποίος έχει γίνει τρόπος ζωής στην ελληνική πραγματικότητα! Από φοιτήτρια στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών θυμάμαι να βγαίνω από τα εργαστήρια όπου δουλεύαμε και να παρατηρώ πώς βανδάλιζαν συστηματικά, με σεξουαλικού περιεχομένου συμβολισμούς μάλιστα, το άγαλμα και της Λέλας Καραγιάννη που κατέληξε αποκεφαλισμένο, αλλά και της “Βορείου Ηπείρου” που ήταν έξω από τη σχολή, και τα δύο στην Τοσίτσα. Συνεπώς, αναρωτιέμαι γιατί ασχολούμαστε τώρα μόνο με αυτό, όταν θα πρέπει να μιλήσουμε γενικά για την έλλειψη σεβασμού και όλους τους βανδαλισμούς που γίνονται συστηματικά χρόνια τώρα σε αγάλματα, δημόσια κτίρια και δημόσιους χώρους.»

Τον Μάρτιο 2015 άγνωστοι έβαψαν με σπρέϋ το άγαλμα του Κωστή Παλαμά έξω από το Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων, τον ναό της Παναγίας στην Καπνικαρέα και άλλα μνημεία.

Τα επεισόδια είναι διαφορετικά μεταξύ τους ως προς τον συμβολισμό των στόχων.

Στην περίπτωση του “φύλακα” έχουμε να κάνουμε με την αντίδραση των ανθρώπων που βλέπουν τον Εωσφόρο στο συγκεκριμένο έργο και για τον λόγο αυτό το απομακρύνουν.

Στην περίπτωση των βανδαλισμών του 2015 έχουμε να κάνουμε με αυτό που αποκαλείται “αντισυστημική” συμπεριφορά, όπου η επίθεση στο μνημείο ή το κτήριο είναι επίθεση σε ένα σύμβολο της καθεστηκυίας τάξης. Εξ ου και η καθολικότητα των επιθέσεων.

Η άσκηση βίας σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις αλλά και το ξερίζωμα του “φύλακα” δεν έχει σχέση με την τέχνη, είναι πράξεις πολιτικές. Το αντικείμενο τέχνης ή το μνημείο αποτελούν απλά ένα εύκολο στόχο επειδή μπορεί να αποκτήσουν – και σχετικά εύκολα – συμβολικό περιεχόμενο.

Ενώ το συμβολικό περιεχόμενο μπορεί να διαφέρει, η βία που ασκείται στους στόχους είναι κοινή. Εκεί βρίσκεται και το μεγάλο ζήτημα. Τα ζητήματα που προκύπτουν στις ανοικτές κοινωνίες αντιμετωπίζονται με συζήτηση, κριτική, διάλογο, ανάμεσα στους εμπλεκόμενους. Όλα συζητούνται, όλα μπορεί να συμβούν, όχι όμως σαν αποτέλεσμα επιβολής βίας από την μία ή την άλλη πλευρά. Η προσφυγή στην βία  υποδηλώνει αδιέξοδο, οπισθοδρόμηση και θεσμική ανεπάρκεια.

Δεν είναι άσχετο το ότι ένας στους δύο Έλληνες – Ελληνίδες δεν θα διαβάσει ποτέ στη ζωή του ούτε ένα βιβλίο. Ούτε και το ότι η βασική παιδεία στην Ελλάδα έχει καταστεί ένα διαδικαστικό θέμα εκπλήρωσης μιας υποχρέωσης παρά μια διαδικασία εκπαίδευσης των νέων ανθρώπων.

Εκείνο όμως που εκδηλώνεται με αυτές τις επιθέσεις είτε εναντίον του Σατανά είτε εναντίον της άρχουσας τάξης, και λοιπών στόχων, είναι η ανικανότητα να υπάρξουν και λειτουργήσουν οι βιαιοπραγούντες μέσα στο κοινωνικό σύνολο του μη καταστροφικού διαλόγου και της έντονης μεν, δημιουργικής δε, ανταλλαγής απόψεων.

Ο εκθρονίζων τον “φύλακα”, ο ρυπαίνων τον πάλλευκο ανδριάντα του Κωστή Παλαμά,  ο αποκεφαλίζων την Βόρεια Ήπειρο, υπάρχει σε ένα κόσμο βουβό, εχθρικό και ολοκληρωτικό, με δύο τιμές και μόνο, το ένα και το μηδέν, χωρίς τίποτε άλλο.  Άν δεν είσαι “ένα”, τότε είσαι “μηδέν”. Τελεία και παύλα. Όταν εγώ βλέπω στον “φύλακα” τον Σατανά, κι εσύ δεν τον βλέπεις, όταν εγώ θεωρώ ξωφλημένη και προδοτική την άρχουσα τάξη κι εσύ την γλείφεις για ένα ξεροκόμματο, όταν εγώ είμαι πατριώτης αγωνιστής κι εσύ είσαι γερμανοτσολιάς, παίζουμε το παιχνίδι “μηδέν – ένα”. Αυτή η τάση είναι έμφυτη και πρωτόγονη. Πάνω σε αυτήν χτίστηκε κι ένα σύστημα ηθικών αξιών που απαξιώνει την ανθρώπινη ζωή, τον πολιτισμό, την διαφορετικότητα, γιατί όλα αυτά είναι πηγές δημιουργίας και εξέλιξης και ανάτασης.

Για λόγους απλότητας στην αναφορά, όλοι όσοι στηρίζουν και εφαρμόζουν το σύστημα “μηδέν – ένα” θα αποκαλούνται έτσι, σε αντίθεση με εκείνους που πιστεύουν και εφαρμόζουν ένα σύστημα με πολλές απόψεις και εναλλαγές στην κοινωνία των πολιτών. Γιατί τελικά το ζήτημα καταλήγει στην πολιτική ζωή του κοινωνικού συνόλου. Την ζωή εκείνη δηλαδή που καθορίζει με ποιους κανόνες και ποιες διαδικασίες διοικείται και ελέγχεται η κοινωνία των πολιτών.

Οι κρατικοί μηχανισμοί δεν μπορούν να  προστατέψουν την κοινωνία από την παρουσία και επιβουλή των “μηδέν – ένα”. Η μοναδική προστασία από την τεράστια απειλή του ολοκληρωτισμού μπορεί να προέλθει από τους θεσμούς της κοινωνίας. Όσο πιο ισχυροί οι θεσμοί, τόσο πιο αδύναμοι οι “μηδέν – ένα”.

 

 

.

 

 

 

Landscape in Chania, Crete, Greece – Τοπίο στο νομό Χανίων,Κρήτη

Landscape in Chania, Crete, Greece – Oil pastel on drawing paper 30 cm (l) by 21 cm (h) @Nikos Moropoulos

This is a landscape in the Chania prefecture, on the island of Crete, Greece. I used oil pastel on drawing paper 30 cm (l) by 21 cm (h).

Το τοπίο είναι στο νομό Χανίων στην Κρήτη.  Το ζωγράφισα με λαδοπαστέλ σε χαρτί 30 εκ. (μήκος) επί  21 εκ. (ύψος).

A 1954 Guide (in Greek) to the Dormition of the Virgin Chapel in Lindos, Rhodes, Greece – Ο Ιερός Ναός Λίνδου “Η Κοίμησις της Θεοτόκου”, Αρχιμανδρίτου Θεοδοσίου Αναστασιάδου – Λίνδος 1954

Συνέχεια παιδικών αναμνήσεων και χρόνων.

Ψάχνοντας στην βιβλιοθήκη μου, βρήκα αυτό το φυλλάδιο που αποτελεί οδηγό για τον ιερό ναό Κοιμήσεως της Θεοτόκου τη Λίνδο της Ρόδου.

Εκδόθηκε το 1954 και γράφτηκε από τον Αρχιμανδρίτη Θεοδόσιο Αναστασιάδη. Ο Μητροπολίτης Ρόδου Σπυρίδων έγραψε μιαν εγκριτική εισαγωγή. Τον Σπυρίδωνα τον θυμάμαι καλά, λειτουργούσε στον Ευαγγελισμό κάθε Κυριακή και το Πάσχα. Τον Αναστασιάδη δεν τον ενθυμούμαι.

 

 

Syrrako, Tzoumerka, Epirus, Greece – Συρράκο, Τζουμέρκα, Ήπειρος, Ελλάς

Syrrako, Tzoumerka, Epirus, Greece – Acrylic on canvas – 120 cm (l), 90 cm (h) @ Nikos Moropoulos

My most recent painting is the village of Syrrako in Tzoumerka, Epirus, Greece. I used acrylic paints on canvas. Dimensions are 120 cm (length) by 90 cm (height).

Ο πιο πρόσφατος πίνακας που ζωγράφισα με ακρυλικά σε καμβά είναι το χωριό Συρράκο στα Τζουμέρκα  της Ηπείρου. Οι διαστάσεις είναι 120 εκ. (μήκος) επί 90 εκ. (ύψος).

Syrrako – detail

 

The Monastery of the Vlacherna Madonna, near Arta, Epirus, Greece – Η Μονή της Παναγιάς της Βλαχέρνας, κοντά στην Άρτα

Η Μονή της Παναγιάς της Βλαχέρνας βρίσκεται στο χωριό Βλαχέρνα λίγα χιλιόμετρα από την πόλη της Άρτας.

Η μονή ιδρύθηκε στις αρχές του 10ου αιώνα. Ο ναός κτίσθηκε ως τρίκλιτη θολωτή βασιλική και στα μέσα του 13ου αιώνα (1250-1260) ανακατασκευάστηκε απ’ τον (ή επί) Μιχαήλ Β΄ και μετασκευάστηκε σε τρουλλαίο. Στο νέο κτίσμα ενσωματώθηκαν υλικά και ολόκληρα τμήματα τοίχων απ’ τον αρχικό ναό…. ο νάρθηκας προστέθηκε λίγο αργότερα, δηλαδή στο τέλος του 13ου αιώνα, ενώ το κωδωνοστάσιο που είναι ενσωματωμένο στη δυτική πλευρά, είναι πολύ νεότερη προσθήκη (19ος αιώνας). (Από το σχετικό άρθρο της Περιφερειακής Ενότητας Άρτας)

Μονή Παναγίας Βλαχέρνας Άρτας. Φωτο: Νίκος Μορόπουλος

Όμως ο ναός δεν είναι μόνο ένα εκκλησιαστικό μνημείο.

Είναι και το μαυσωλείο του Δεσπότη (Ηγεμόνα) της Ηπείρου Μιχαήλ Β΄ Κομνηνού Δούκα (1230 – 1271). Στο ναό αναπαύονται και δύο από τους γιους που απέκτησε ο Μιχαήλ Β’ με την γυναίκα του Θεοδώρα (1210 – 1280), που έγινε οσία. Η Αγία Θεοδώρα είναι η πολιούχος της Άρτας.

Λέγεται ότι ο Δεσπότης Μιχαήλ Β’ ανακατασκεύασε το ναό σαν ένδειξη μετανοίας για την έκφυλη ζωή του, που τον αποξένωσε από την σεμνή και πιστή γυναίκα του Θεοδώρα για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Το Δεσποτάτο της Ηπείρου ιδρύθηκε από τον Μιχαήλ Α΄ Δούκα το 1204, μετά την κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους. Το Δεσποτάτο κατέρρευσε το 1449, οπότε η Άρτα κατελήφθη από τους Οθωμανούς.

Κατά κάποιο τρόπο λοιπόν ο ναός συμβολίζει την περίοδο του Δεσποτάτου, στην οποία κτίσθηκαν και τα περισσότερα από τα σωζόμενα βυζαντινά μνημεία της Άρτας.

Μονή Παναγίας Βλαχέρνας Άρτας. Φωτο: Νίκος Μορόπουλος

Η κυρία είσοδος του ναού σήμερα είναι εμφανώς μικρότερη σε πλάτος από ότι ήταν παλαιότερα.

Μονή Παναγίας Βλαχέρνας Άρτας. Φωτο: Νίκος Μορόπουλος

Η τοιχοποιία παραπέμπει στην αρχαία Νικόπολη. Είναι κάτι που το έχω δει και σε άλλους ναούς της περιοχής, που χτίστηκαν με υλικά από τα τείχη της αρχαίας πόλης.

Κίονας με ζωγραφιστό μάρμαρο στο εσωτερικό του ναού.  Μονή Παναγίας Βλαχέρνας Άρτας. Φωτο: Νίκος Μορόπουλος

Το σωζόμενο ξύλινο τέμπλο είναι ζωγραφισμένο και φέρει στο κέντρο του τον Σταυρό της επόμενης εικόνας.

Μονή Παναγίας Βλαχέρνας Άρτας. Φωτο: Νίκος Μορόπουλος

Το πάνω μέρος του τέμπλου φαίνεται στην εικόνα που ακολουθεί.

Μονή Παναγίας Βλαχέρνας Άρτας. Φωτο: Νίκος Μορόπουλος

Οι δύο εικόνες που ακολουθούν ευρίσκονται στο ξύλινο τέμπλο του ναού.

Μονή Παναγίας Βλαχέρνας Άρτας. Φωτο: Νίκος Μορόπουλος

Βασίλισσα ή Παναγία Ένθρονη, από τη Μονή Παναγίας Βλαχέρνας Άρτας

Μονή Παναγίας Βλαχέρνας Άρτας. Φωτο: Νίκος Μορόπουλος

Στον θόλο κυριαρχεί ο Παντοκράτωρ.

Μονή Παναγίας Βλαχέρνας Άρτας. Φωτο: Νίκος Μορόπουλος

Οι τοιχογραφίες είναι σε κακή κατάσταση, και κάποιες ευρίσκονται σε φάση συντηρήσεως.

Μονή Παναγίας Βλαχέρνας Άρτας. Φωτο: Νίκος Μορόπουλος

Όπως φαίνεται στην παραπάνω εικόνα, με την αφαίρεση στρώματος κονιάματος αποκαλύφθηκαν οι τοιχογραφίες του ναού.

Μονή Παναγίας Βλαχέρνας Άρτας. Φωτο: Νίκος Μορόπουλος

Ενδιαφέρον παρουσιάζει η ανομοιότητα των δύο κιόνων.

Μονή Παναγίας Βλαχέρνας Άρτας. Φωτο: Νίκος Μορόπουλος

Η προσθήκη κονιαμάτων έγινε σε εκτεταμένο βαθμό στο παρελθόν, όπως φαίνεται και στην ανωτέρω εικόνα.

Μονή Παναγίας Βλαχέρνας Άρτας. Φωτο: Νίκος Μορόπουλος

Στο αυτό το κομμάτι τοιχογραφίας φαίνεται η λιτάνευση της ιεράς εικόνας της Παναγίας Οδηγήτριας στην Κωνσταντινούπολη κατά το βυζαντινό τυπικό.

Μονή Παναγίας Βλαχέρνας Άρτας. Φωτο: Νίκος Μορόπουλος

Η μονή σήμερα λειτουργεί και διαθέτει πλήρως ανακαινισμένα κτήρια.

Μονή Παναγίας Βλαχέρνας Άρτας. Φωτο: Νίκος Μορόπουλος

Με εντυπωσίασε το γεγονός ότι σε όλη τη διάρκεια της επίσκεψης μου μέρα μεσημέρι δεν υπήρχε άλλος επισκέπτης στη μονή ή/και τον ναό. Είναι σα να  αφήνουν τον Μιχαήλ Β’ να αναπαύεται μόνος του, δίπλα στους δύο γιους του.

Η επίσκεψη μου στην εκκλησία της Αγίας Θεοδώρας στην  Αρτα ήτανε μια εντελώς διαφορετική εμπειρία. Το σίγουρο είναι ότι η Αγία Θεοδώρα λατρεύεται στην κυριολεξία από τους ντόπιους. Ίσως γι αυτό και αφήνουν το Μιχαήλ Β’ στην αιώνια μοναξιά του.