Ηδονή ή λογικότητα; – Pleasure or Logic?

Ποια είναι η πηγή της ανθρώπινης ευδαιμονίας; Η ηδονή ή η λογικότητα;

Το ερώτημα απασχόλησε τους Έλληνες και τους Ρωμαίους της ελληνιστικής εποχής (323 π.Χ. – 31 π.Χ.), στη διάρκεια της οποίας ακόμη και μετά την πολιτική κατάκτηση της Ελλάδας από τη Ρώμη, η φιλοσοφία παρέμεινε κυρίως ελληνική δραστηριότητα. 

Ο Επίκουρος θεωρούσε ότι η πηγή της ανθρώπινης ευδαιμονίας είναι η ηδονή. Ο Ζήνων θεωρούσε ότι η πηγή της ανθρώπινης ευδαιμονίας είναι η λογικότητα.

Επίκουρος και επικούρειος, για πολλούς, αποτελούν συνώνυμα του φιλήδονα, του καλοπερασάκια και του τρυφηλού. Σε πολλά «έγκυρα» λεξικά όλου του κόσμου, διαβάζουμε ότι ο επικουρισμός, η επικούρεια αντίληψη για τη ζωή, δεν είναι τίποτα άλλο παρά η λατρεία των ευχαριστήσεων, η μόνιμη αναζήτηση, τέρψεων, ηδονών και καλοπέρασης. Σε αυτό το πνεύμα, ο σεφ Σαρλ Ράνχοφερ (Charles Ranhofer) που μαγείρευε στο φημισμένο εστιατόριο Ντελμόνικο (Delmonico) στη Νέα Υόρκη στα τέλη του 19ου αιώνα, ονόμασε το βιβλίο του ‘Ο Επικούρειος: Το κλασσικό βιβλίο μαγειρικής του 1893’ (The Epicurean: The Classic 1893 Cookbook).  Όμως όλα αυτά απέχουν πολύ από την ζωή και τη διδασκαλία του Επίκουρου.

Ο Επίκουρος γεννήθηκε στη Σάμο το 341 π.Χ. Σε ηλικία 18 ετών πήγε στην Αθήνα για τα δύο χρόνια της πολιτικής και στρατιωτικής του θητείας. Τα επόμενα 15 χρόνια παρέμεινε στα νησιά του  ανατολικού Αιγαίου και τα μικρασιατικά παράλια. Γύρισε στην Αθήνα το 307 π.Χ. σε ηλικία 34 ετών και παρέμεινε εκεί μέχρι τον θάνατο του το 270 π.Χ.

Σε αντίθεση με τους ιδεαλιστές, η Επικούρεια Σχολή έχει μια υλιστική θεώρηση του κόσμου και δίνει πρωτεύουσα θέση στην ηδονή στα πλαίσια μιας συνταγής για την καλοζωία. Στην είσοδο της Φιλοσοφικής Σχολής του Πλάτωνα στην Αθήνα, την Ακαδημία, υπήρχε η επιγραφή: «Μηδείς αγεωμέτρητος εισίτω», δηλαδή «Να μην εισέλθει αυτός που δεν ξέρει γεωμετρία». Αντίθετα παραδίπλα, στην Σχολή του Επίκουρου, η επιγραφή έλεγε: «Ξένε, εδώ θα περάσεις καλά. Εδώ το υπέρτατο αγαθό είναι η ηδονή». Κατά τον Επίκουρο η ηδονή (ευχαρίστηση) είναι το άλφα και το ωμέγα μιας ευτυχισμένης ζωής.

Για τον Επίκουρο μια ηδονή είναι θεμιτή από ηθική πλευρά και πρέπει να την επιδιώκουμε, εφόσον αποτελεί μέσο διασφάλισης της κορυφαίας ηδονικής κατάστασής μας, που δεν είναι άλλη από την ψυχική μας ηρεμία. Ακόμα και ο πόνος, εάν ορισμένες φορές μας βοηθάει στην κατάκτηση της ψυχικής μας ηρεμίας, αποκτά θετική σημασία. Όμως η ηδονή κατά τον Επίκουρο είναι ορισμένη αρνητικά, σαν «η απουσία του πόνου από το σώμα και του φόβου από την ψυχή». Όταν μια επιθυμία είναι δύσκολο να πραγματοποιηθεί, αυτό είναι σημάδι ότι είτε είναι αφύσικη είτε είναι περιττή. Η ευχαρίστηση είναι το υπέρτατο αγαθό, όμως για να μπορέσει κανείς να την απολαύσει, θα πρέπει να διαθέτει τις πολιτικές αρετές της σύνεσης, της εντιμότητας και της δικαιοσύνης.

Ο Επίκουρος δεν αρνιόταν ότι υπάρχουν θεοί, όμως απέρριπτε την πίστη ότι οι θεοί είναι υπεύθυνοι για οποιοδήποτε φυσικό γεγονός. Έτσι χάραζε σαφή διαχωριστική γραμμή προς τον Αριστοτέλη που θεωρούσε ότι ο Θεός είναι καθαρή Νόηση που δεν ενεργεί στον κόσμο άμεσα, αλλά με τη μεσολάβηση των ουράνιων σωμάτων. Ο Επίκουρος θεωρούσε εξίσου εσφαλμένη και επικίνδυνη την πίστη ότι οι θεοί ασκούν κάποια επιρροή στα ανθρώπινα θέματα. Με τον τρόπο αυτό αρνούνταν τα θεμέλια της ελληνικής λαϊκής θρησκείας.   

Ο Επίκουρος μπορούσε να ικανοποιηθεί με ολίγα, και με μια λιχουδιά γινόταν ολόκληρο συμπόσιο. Η ικανοποίηση με ολίγα οδηγεί στην αυτάρκεια, που με τη σειρά της καταλήγει στην ελευθερία.

Στο πλαίσιο της μετριοπαθούς μορφής του ηδονισμού, το κριτήριο επιλογής μεταξύ των ηδονών δεν είναι πλέον ποσοτικό, δηλαδή η έντασή τους, αλλά ποιοτικό. Ο Επίκουρος διακρίνει τις καταστηματικές από τις κατά κίνησιν ηδονές, θεωρώντας τις πρώτες ανώτερες από τις δεύτερες. Οι κατά κίνησιν ηδονές είναι δυναμικές ηδονές, με την έννοια ότι όταν καρποφορούν, κάποιος εκπληρώνει μια επιθυμία του που όσο δεν την ικανοποιούσε ένιωθε δυσφορία. Η ικανοποίηση της πείνας, λοιπόν, κατά το χρονικό διάστημα που συντελείται, είναι μια κατά κίνησιν ηδονή. Η κατάσταση της ηρεμίας που ακολουθεί όταν ο άνθρωπος πλέον έχει χορτάσει, κατά τον Επίκουρο, είναι μια καταστηματική μορφή ηδονής. Άν όμως παρασυρθεί, φάει κατά τρόπο ανεξέλεγκτο και βαρυστομαχιάσει, θα έχει εκπληρώσει μια κατά κίνησιν ηδονή του, αλλά μη έχοντας αποκτήσει την καταστηματική ηδονή της ηρεμίας και της γαλήνης θα είναι δυστυχισμένος.

Με τον θάνατο έρχεται το τέλος όχι μόνο του σώματος αλλά και της ψυχής. Οι θεοί ούτε επιβραβεύουν ούτε τιμωρούν τους ανθρώπους. Το σύμπαν είναι άπειρο και αιώνιο. Τα γενόμενα στον κόσμο συμβαίνουν τελικά, με βάση τις κινήσεις και τις αλληλεπιδράσεις των ατόμων που διακινούνται στον κενό χώρο.

Οι τέσσερις “αρχές” που πρόβαλλε ο Επίκουρος είναι γνωστές ως η ‘τετραφάρμακος’:

Άφοβον ο θεός, ανύποπτον

Ο θεός δεν είναι για φόβο (διότι η θεϊκή δύναμη δεν απειλεί εκ φύσεως),

ο θάνατος και ταγαθόν μεν εύκτητον,

ο θάνατος δεν προκαλεί ανησυχία (διότι δεν υπάρχει μετά θάνατο ζωή) και το καλό (ό,τι πραγματικά χρειαζόμαστε) εύκολα αποκτιέται,

το δε δεινόν ευκαρτέρητον. 

το δε κακό αντέχεται (ό,τι μας κάνει να υποφέρουμε, εύκολα μπορούμε να το υπομείνουμε).

Μετά τον θάνατο του Επίκουρου κάποιοι από τους ακόλουθους του πήγαν στη Ρώμη, βρήκαν ομοϊδεάτες τους που είχαν ασπασθεί τις ιδέες του Επίκουρου, και συνέστησαν Επικούρειες Κοινότητες εκεί. Η φιλοσοφία του Επίκουρου έγινε πολύ δημοφιλής στους κύκλους των μορφωμένων  Ρωμαίων. Μια επιφανής Επικούρεια Σχολή ιδρύθηκε στη Νάπολη, με πρώτο διευθυντή τον Σύρο. Στην παραθαλάσσια πόλη του Ηρακλείου (Ερκουλάνουμ), ο Έλληνας φιλόσοφος Φιλόδημος ίδρυσε την μεγαλύτερη βιβλιοθήκη με πάπυρους για τον Επίκουρο. Βλέπε και το εδάφιο που ακολουθεί για το επίγραμμα του Φιλόδημου.

Κατά τον 19ο αιώνα, η φιλοσοφία του Επίκουρου εντυπωσίασε τον Κάρολο Μαρξ, ο οποίος το 1841 έγραψε διατριβή υπό τον τίτλο: «Διαφορά μεταξύ της φυσικής φιλοσοφίας του Δημόκριτου και του Επίκουρου», την οποία υπέβαλε στην Φιλοσοφική Σχολή τού Πανεπιστημίου της Ιέννας στη Γερμανία, και με αυτήν έλαβε τον τίτλο του διδάκτορα. Αργότερα ο Μαρξ ασπάστηκε τις στωικές ιδέες του Χέγκελ για το “Πνεύμα της (προδιαγεγραμμένης) Ιστορίας”.

Ο Έλληνας φιλόσοφος Ζήνων γεννήθηκε στο Κίτιο της Κύπρου το 333 π.Χ. και απέθανε στην Αθήνα το 262 π.Χ. Γύρω στο 300 π.Χ.  Ίδρυσε στην Αθήνα την Στωική Σχολή φιλοσοφίας, στην οποία άρχισε να διδάσκει γύρω στο 300 π.Χ.  Από το δεύτερο μισό του 2ου αιώνα π.Χ. ο Στωικισμός απέκτησε σταθερά θεμέλια στη Ρώμη. Ο Παναίτιος από τη Ρόδο (185 – 100 π.Χ.) ήταν στενός φίλος με τον Σκιπίωνα τον Αφρικανό, και η εξάπλωση του Στωικισμού στους Ρωμαίους κατά την ύστερη δημοκρατία οφείλει πιθανόν πολλά στην επίδραση του.

Ο Ζήνων κληρονόμησε από τους κυνικούς φιλοσόφους τη θεμελιακή άποψη για όλον τον Στωικισμό, ότι η πραγματική φύσις του ανθρώπου συνίσταται στη λογικότητα του. Για τους Στωικούς η λογικότητα είναι η μοναδική πηγή της ανθρώπινης ευδαιμονίας. Η ανθρώπινη φύση είναι έτσι συγκροτημένη ώστε να αναπτύσσεται από κάτι μη λογικό και ζωώδες σε μια δομή που καθορίζεται από το λογικό. Όπως αναφέρει ο Aulus Gellius, ο Ζήνων υποστήριζε ότι η ηδονή είναι πράγμα αδιάφορο, δηλαδή κάτι που δεν είναι ούτε αγαθό ούτε κακό.

Για τους Στωικούς το ισοδύναμο της ύπαρξης του Θεού είναι η θεϊκότητα της Φύσης. Θεωρούσαν ότι ο κόσμος μας, στον οποίο ενυπάρχει ο θεϊκός σκοπός και ενεργεί για το συμφέρον των λογικών όντων, είναι ο καλύτερος από όλους τους δυνατούς κόσμους. Οι αρρώστιες και οι φυσικές καταστροφές δεν αποτελούν καθεαυτές αντικείμενο του σχεδίου της Φύσης, αλλά αναπόφευκτη συνέπεια των καλών πραγμάτων που υπάρχουν. Η σθεναρή υπεράσπιση της θεϊκής πρόνοιας από τους Στωικούς αποτελεί πλήρη αντιστροφή της επικούρειας στάσης. Απόρροια του θεϊκού σκοπού και πρόνοιας είναι η αιτιοκρατία, την οποία υποστήριξαν οι Στωικοί. Κάθε συμβάν πρέπει να έχει μια αιτία. Η τύχη είναι απλά ένα όνομα για τις ανεξιχνίαστες αιτίες. Αυτή η αντίληψη οδήγησε στην κριτική ότι η στωική αιτιοκρατία καταργεί κάθε ανθρώπινη ελευθερία της πράξης. 

Οι Στωικοί ισχυρίζονταν ότι η αρετή, ο περιεκτικός σκοπός της ανθρώπινης φύσης, συγκροτεί απολύτως την ευδαιμονία. Για να ευδαιμονεί ο άνθρωπος δεν χρειάζεται παρά μόνο αρετή. Ο Αριστοτέλης όρισε την ευδαιμονία ως ‘ενέργεια της ψυχής σύμφωνη με την αρετή’, αναγνώρισε όμως ότι είναι απαραίτητο να κατέχει κανείς σε ικανοποιητικό βαθμό περιουσία, υγεία και άλλα αγαθά. Ο ισχυρισμός των Στωικών ότι τίποτε άλλο δεν προσδιορίζει την ευδαιμονία εκτός από την αρετή φαίνεται να είναι εσφαλμένος. 

Στρόμπολι με ζαρζαβατικά

Η φαντασία των Ιταλών και η αφθονία των καλών προϊόντων έχει δημιουργήσει στη διαδρομή του χρόνου «οικογένειες» πιάτων, που έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό, αλλά διαφοροποιούνται ως προς κάποια χαρακτηριστικά τους.  Μια τέτοια οικογένεια είναι τα πιάτα που γίνονται με βάση τη ζύμη της πίτσας. Αυτή η οικογένεια έχει τρία επιφανή μέλη. Την πίτσα, το καλτσόνε, και το στρόμπολι.

Το Στρόμπολι είναι ένα μικρό ηφαιστειακό νησί στην Τυρρηνική Θάλασσα. Η ονομασία του στα ελληνικά είναι Στρογγύλη. Είναι πιθανότατο η ονομασία Στρόμπολι να είναι παραφθορά της Στρογγύλης. Το 1948 ο Ιταλός σκηνοθέτης Ρομπέρτο Ροσσελίνι  σκηνοθέτησε την ομώνυμη ταινία με θέμα μια Λιθουανή πρόσφυγα που παντρεύεται έναν εντόπιο νησιώτη, αλλά δεν γίνεται αποδεκτή από την κοινότητα. Η Σουηδή πρωταγωνίστρια Ίνγκριντ Μπέργκμαν ανέπτυξε ερωτικό δεσμό με τον σκηνοθέτη Ροσσελίνι. Η σχέση αυτή προκάλεσε σάλο εκείνη την εποχή στις ΗΠΑ επειδή και οι δύο ήταν παντρεμένοι. Οι ΗΠΑ συγχώρεσαν την Μπέργκμαν το 1965, όταν της απένειμαν το Όσκαρ για την ταινία «Αναστασία».

Το πιάτο στρόμπολι γεννήθηκε την δεκαετία του 1950 στην Ανατολική Ακτή των ΗΠΑ. Ο Νατ Ρομάνο, ιδιοκτήτης του ομώνυμου ιταλικού εστιατόριου στην μικρή πόλη Έσσινγκτον της Πενσυλβανίας, μια μέρα έφτιαξε ένα πιάτο με αλλαντικά, μοτζαρέλα και ζύμη πίτσας. Αντί όμως να αφήσει απλωμένα τα υλικά, τύλιξε τη ζύμη και τα υλικά σε ένα ρολό και έτσι γεννήθηκε το στρόμπολι.

Η συνταγή που σας προτείνω σήμερα είναι μια παραλλαγή που έφτιαξα για να χρησιμοποιήσω τα ζαρζαβατικά (μελιτζάνα, πιπεριά, σέλινο, ντομάτα) που έκοψα από τον κήπο, παντρεμένα με κασέρι, μετσοβόνε και σύγκλινο.

Υλικά για τη ζύμη

  • 3 φλ αλεύρι  λευκό
  • 1,5 φλ νερό σε θερμοκρασία 45 βαθμών Κελσίου
  • 1 κ.τ.γλ ζάχαρη
  • 2 κ.τ.σ ελαιόλαδο
  • 2 κ.τ.γλ αλάτι
  • 1 φακελάκι ξερής μαγιάς

Παρασκευή της ζύμης

Σε ένα μεγάλο μπολ αναμειγνύομε το νερό, την μαγιά, ένα κουτάλι σούπας λάδι και την ζάχαρη.  Αφού ανακατέψουμε καλά, προσθέτουμε σιγά σιγά 1,5 φλυτζάνι αλεύρι και αναμειγνύουμε είτε με το χέρι  είτε στο μίξερ. Στο σχετικά υγρό μίγμα προσθέτουμε το αλάτι και το υπόλοιπο αλεύρι, και συνεχίζουμε το ανακάτωμα μέχρις ότου έχουμε ένα  ομοιογενές ελαστικό μίγμα.

Καλύπτουμε το ζυμάρι με το υπόλοιπο ελαιόλαδο και αφού το απορροφήσει, το πασπαλίζομε με αλεύρι και το τοποθετούμε σε ένα μπολ που του δίνει περιθώρια να διπλασιαστεί σε όγκο. Καλύπτομε με πλαστική μεμβράνη και μία βαμβακερή πετσέτα, και αφήνουμε να αφρατέψει για τουλάχιστον μία ώρα.

Υλικά για τη γέμιση

2 φλ τριμμένο κασέρι
1 φλ τριμμένο μετσοβόνε
1 φλ σύγκλινο κομμένο σε μικρούς κύβους
1 μεσαίο κρεμμύδι, κομμένο σε κυβάκια
1 ώριμη ντομάτα τριμμένη σε χοντρό τρίφτη
2 μελιτζάνες τσακώνικες κομμένες σε ροδέλες
1 πράσινη πιπεριά ψιλοκομμένη
Λίγα φύλλα φρέσκο σέλινο
Λίγα φύλλα φρέσκο δενδρολίβανο
Λίγα φύλλα φρέσκια ρίγανη
Λίγο αλάτι
Λίγο μαύρο πιπέρι
1 αυγό

Παρασκευή της γέμισης

Σε ένα τηγάνι σε μέτρια φωτιά μαραίνουμε το κρεμμύδι και προσθέτουμε την ντομάτα, και την πιπεριά. Αφού βράσουν όλα μαζί για λίγο, προσθέτουμε τις μελιτζάνες, το σέλινο, δεντρολίβανο και τη ρίγανη, το αλάτι και το πιπέρι και αφήνουμε να μαλακώσουν για 10 περίπου λεπτά. Σβήνουμε τη φωτιά και αφήνουμε το μίγμα να κρυώσει πλήρως.

Αφού κρυώσει εντελώς η γέμιση, κόβουμε το ζυμάρι στα δύο και ανοίγουμε κάθε κομμάτι σε ένα ορθογώνιο διαστάσεων 20 επι 35 εκ.  Προσέχουμε να μην είναι πολύ λεπτό το φύλλο, γιατί θα σκάσει και θα διαλυθεί το στρόμπολι.

Με ένα πινέλο αλείφουμε με το χτυπημένο αυγό την μία μικρή πλευρά του ορθογωνίου, και ελαφρά τις δύο μεγάλες πλευρές. Απλώνουμε τριμμένο κασέρι στη ζύμη, μετά λίγο από το κρύο μίγμα ζαρζαβατικών, μετά λίγο μετσοβόνε, και στο τέλος σύγκλινο. Τυλίγουμε προσεκτικά κατά μήκος της μεγάλης διάστασης και φροντίζουμε να είναι καλά «σφραγισμένο» το στρόμπολι. Τέλος, με ένα πιρούνι πιέζουμε τα άκρα για να κολλήσουνε μεταξύ τους.

Με το πινέλο αλείφουμε την επιφάνεια των στρόμπολι με το αυγό. Αν θέλετε τα στρόμπολι ξεροψημένα, καλό είναι να τα χαράξετε εγκάρσια.  Εγώ τα προτιμώ ζουμερά, κι έτσι δεν τα χαράζω.

Τοποθετούμε τα δύο στρόμπολι σε προθερμασμένο φούρνο (225 βαθμοί Κελσίου) και ψήνουμε για 20 – 25 λεπτά. 

Σερβίρισμα

Βγάζουμε από τον φούρνο και τα αφήνουμε να ηρεμήσουν για 15 λεπτά. Κόβουμε το ρολό εγκάρσια σε φέτες και σερβίρουμε με μια παγωμένη μπύρα ή ένα αγιωργίτικο.

Το μετσοβόνε δίνει μια έντονη γεύση στο μίγμα, και το απογειώνει. Δένει δε εξαιρετικά με το σύγκλινο, που είναι και αρωματικό και νόστιμο.

Σημείωση: Δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά την 20 Ιουλίου 2015 στον ιστότοπο bostanistas.gr.

Ηπίως αλίπαστο σκουμπρί


Προτιμώ το σκουμπρί, όπως και όλα τα λιπαρά ψάρια ηπίως αλίπαστα.

Ηπίως αλίπαστο είναι το ψάρι που έχει μείνει σε ήπιο διάλυμα νερού και αλατιού για 2 ώρες.

Το κύριο χαρακτηριστικό του ηπίως αλίπαστου σκουμπρίου είναι ότι ότι η υφή του παραπέμπει σε φρέσκο σχεδόν ωμό ψάρι, αφού το αλάτι έχει μόνο δώσει μια υπέροχη γεύση χωρίς όμως να επισκιάζει την αυθεντική γεύση του ψαριού. Σε συνδυασμό με φρέσκο ελαιόλαδο και χυμό λεμόνι είναι ένας υπέροχος μεζές.
Ο Γιαπωνέζος σεφ Naomichi Yasuda ισχυρίζεται ότι το καλύτερο σούσι γίνεται με ολόφρεσκο ψάρι που έχει προηγούμενα καταψυχθεί.

Αυτό κάνω και εγώ με το σκουμπρί. Βάζω τα φρέσκα ψάρια σε μια λεκάνη με πολύ νερό και πάγο για τέσσερις περίπου ώρες για να φύγει το αίμα και μετά τα βάζω στον καταψύκτη. Τα αποψύχω λίγο πριν τα παρασκευάσω. Η διαδικασία αυτή σκοτώνει όλα τα παράσιτα και με κανένα τρόπο δεν χαλάει το ψάρι, αρκεί να μπει στην κατάψυξη φρέσκο. Στη συνέχεια φιλετάρω το σκουμπρί και αφαιρώ τη σκληρή πέτσα που έχει. Αν δεν θέλετε να μπείτε στον κόπο, ζητείστε να το κάνει ο ψαράς σας.

Υλικά
2 κιλά σκουμπρί φιλέτο, χωρίς την διαφανή σκληρή μεμβράνη που το περιβάλει
2 λίτρα νερό
2 κούπες χοντρό θαλασσινό αλάτι
½ κούπα ελαιόλαδο
1 λεμόνι στυμμένα
Παρασκευή
Εμβαπτίζουμε τα φιλέτα στο διάλυμα με το χοντρό αλάτι και το νερό, προσθέτοντας 2 κούπες θρυμματισμένο πάγο. Τα αφήνουμε 2 ώρες.
Στη συνέχεια στεγνώνουμε τα φιλέτα σε χαρτί απορροφητικό και τα τοποθετούμε σε μια πιατέλα. Προσθέτουμε το ελαιόλαδο και τα αφήνουμε 10 λεπτά πριν τα σερβίρουμε.
Σερβίρισμα
Προσθέτουμε σταγόνες από χυμό λεμονιού στο ψάρι πριν το σερβίρουμε. Συνοδεύουμε με φρέσκο ψωμί και τσίπουρο, ή ούζο, ή ένα δροσερό λευκό κρασί με οξύτητα και σώμα, όπως το ασύρτικο.

Grande Albergo Delle Rose

Το ιστορικό “Ξενοδοχείο των Ρόδων” κτίστηκε στη Ρόδο την περίοδο 1925 – 1927 σε σχέδια του Ιταλού αρχιτέκτονα Φλορεστάνο ντι Φάουστο, που είχε αρχίσει να εργάζεται για τον Ιταλό Διοικητή των Δωδεκανήσων Μάριο Λάγκο από το 1923.

Ο Λάγκο είχε αναλάβει καθήκοντα το 1922 και φιλοδοξούσε να καταστήσει τα Δωδεκάνησα διεθνή τουριστικό προορισμό. Όταν τελείωσε η κατασκευή του το 1927, το κτίσμα συνδύαζε αρχιτεκτονικά στοιχεία από το Βυζάντιο, την Αραβία, την Οθωμανική Αυτοκρατορία, και την Βενετία.

Όμως η πληθώρα διαφορετικών στοιχείων στα οποία τονίζονταν ιδιαίτερα τα ανατολικά, δεν άρεσε στο νέο Διοικητή Τσέζαρε Μαρία ντε Βέκι, που ανέλαβε τα καθήκοντα του το 1936, και διέταξε την αφαίρεση τους, ώστε να κυριαρχήσει η αυστηρότητα που χαρακτήριζε την φασιστική αρχιτεκτονική.


Τα Δωδεκάνησα πέρασαν στην κυριαρχία της Ιταλίας το 1911 μετά τον Ιταλο-Τουρκικό πόλεμο. Η Ιταλική κατοχή επικυρώθηκε από την Συνθήκη της Λωζάννης το 1923. Οι Ιταλοί κατείχαν τα νησιά μέχρι το 1943, οπότε κατέρρευσε ο Ντούτσε και τα νησιά πέρασαν στην κατοχή των Γερμανών.

Μετά το τέλος του πολέμου το 1945, τη Διοίκηση των νησιών ανέλαβαν οι Άγγλοι. Με τη συνθήκη των Παρισίων του 1947 τα νησιά αποδόθηκαν στην Ελλάδα.

Το 1949 το ξενοδοχείο φιλοξένησε τις διαπραγματεύσεις για την παύση των εχθροπραξιών ανάμεσα στο Ισραήλ, την Αιγυπτο, την Ιορδανία και την Συρία.

Φωτογραφία: Ο εκπρόσωπος των Ηνωμένων Εθνών Abdel Moneim Moustafa (τρίτος από αριστερά) συνομιλεί με τον Κόμη Folke Bernadotte (στο κέντρο) στο ξενοδοχείο των Ρόδων. (by Frank Scherschel/The LIFE Picture Collection/Getty Images)

Ο νονός μου Νικόλαος Μαυρής διετέλεσε Διοικητής των Δωδεκανήσων αμέσως μετά την ενσωμάτωση. Διέμενε στο ξενοδοχείο των Ρόδων σε όλη τη διάρκεια της υπηρεσίας του.

Σήμερα το ξενοδοχείο συνυπάρχει στο ιστορικό κτήριο με το καζίνο της Ρόδου.

Το επισκέφθηκα τον Απρίλιο 2023 και πέρασα υπέροχα.

Πέρα από την ιστορική διάσταση και την πολυτέλεια του κτηρίου, εκείνο που προσδίδει μεγάλη αξία στην παραμονή στο ξενοδοχείο είναι το εξαιρετικό προσωπικό.

Ελπίζω να το επισκεφθώ ξανά.

Οδός Αμερικής, Ρόδος


Το μεγαλύτερο μέρος της δεκαετίας 1960 – 1970 η οικογένεια μου κατοικούσε στο ισόγειο διώροφης κατοικίας στην οδό Αμερικής στην πόλη της Ρόδου. Στον πρώτο όροφο κατοικούσε η οικογένεια του Σπύρου και Τασούλας, που είχε δύο γιούς, τον Μιχάλη και τον Παναγιώτη. Στην παιδική μας παρέα η αδελφή μου Τώνια και ο Μιχάλης ήταν οι «μεγάλοι», ο Παναγιώτης κι εγώ οι «μικροί».

Πρίν από λίγες μέρες είχα την ευτυχία να επισκεφθώ μαζί με την Τώνια την Ταούλα στην οικία της, όπου παρισταμένων των Μιχάλη και Παναγιώτη, και της γυναίκας του Παναγιώτη Λίντας, απολαύσαμε ένα εξαιρετικό γεύμα.

Το γέυμα άνοιξε με μια ψαρόσουπα σφυρίδας, εμπλουτισμένη με τα πράσινα μυρωδικά του Πάσχα. Το ολόφρεσκο ψάρι άντεξε την φιλική επίθεση των μυρωδικών και το αποτέλεσμα ήταν εξαιρετικό. Η Λίντα είναι κανή μαγείρισα!

Στη συνέχεια απόλαυσα τις μελιτζάνες του Ρετζέπ, που ήταν ένα μαγειρείο στο Ρόδο την δεκεταία του 1960. Δεν ξέρω πως τα κατάφερε, αλλά η Λίντα βρήκε τη συνταγή και με μετέφερε 50 και πλέον χρόνια πίσω, στο μαγειρείο του Ρετζέπ.

Μια ανάπαυλα με βραστά κολοκυθάκια παντρεμένα με ξινόπκρες πράσινες ελιές, ένα συνδυασμό που δεν είχα γευτεί πριν και με ενθουσίασε. Η άφατη γλύκα των κολοκυθιών συνδυάστηκε με το πικρό και ξινί της ελιάς και το αποτέλεσμα ήταν ηδονιστικό.

Το γέυμα ολοκληρώθηκε με το κυρίως πιάτο, κεφτεδάκια με δυόσμο, φτιαγμένα από την Λίντα και αυτά. Θα μπορούσα να τα φάω όλα, αλλά κρατήθηκα.

Για επιδόρπιο γεύτηκα ένα πανάλαφρο και γευστικό γαλακτομπούρεκο, πασπαλισμένο με κανέλα.

Δεν υπήρχε καλύτερος τρόπος για να γίνει αυτή η συνεύρεση, και στέλνω θερμές ευχαριστίες στην Τασούλα, τον Μιχάλη, την Λίντα και τον Παναγιώτη για τη φιλοξενία.

Εις το επανιδείν!

Lunch in the Taverna of the Apollo Blue Resort in Faliraki, Rhodes, Greece

A few days ago I had the pleasure to meet with good friends in the taverna of the Apollo Blue Resort and taste some of the delicacies on offer. Many thanks to Minas Minaides and his wife Angelica for offering me this delicious meal.

We started with taramossalata mixed with cuttle fish ink. It was delicious.

We continued with red mullet crudo, which disappeared before I could manage to take a picture. It was light, fresh, soft, with sweet undertones.

The next dish was thinly sliced swordfish cured in a mix of herbs used in “pastirma”. Absolutely delicious. The spicy mix counterbalanced the richness of the fish.

The octopus that came next was boiled until reasonably soft and then grilled on charcoals. It was seasoned with “balsamico” and was an absolute delight.

I like red mullet any way it comes, as long as it is cooked properly. The fried red mullets that were served next were perfectly cooked and unbelievably fresh.

The meal was concluded with rice cooked in the ink of cuttle fish. I could eat the whole pot if I were given the chance.

Enalia Santorini 2019 accompanied the food in a wonderful way.

Thank you Minas, thank you Angelica!

Lunch in Microlimano, Piraeus, Greece

Microlimano is a small fishing harbor in Piraeus that today features a wide variety of dining and entertainment options. What follows is photos from a Sunday lunch in one of the restaurants located by the sailing boat dock.

Sea Urchin Eggs. An absolute delight for the sea lover.

Grilled Octopus with “stamnagathi” greens. The greens are slightly bitter, dressed in olive oil and lemon juice. The octopus is grilled and sliced thinly. Divine simplicity.

Grilled Grouper Fillet. The fish was grilled whole, and then deboned when served.

Grilled Grouper Head. The absolute fish delicacy.

“Clean” Monday’s Lunch – 27 February 2023

Clean Monday is the day that marks the beginning of the 40 days that lead to the Orthodox Easter. The Greek custom is that we celebrate the beginning of Lent with a feast that does not include meat, fish, eggs, milk and other diary products.

This year I was invited to join my sister and her friends on the traditional lunch.

Here are the highlights of the meal.

Thank you Tonia!

Taramossalata
Dolmades with vine leaves and rice, Pickled Volvoi (root vegetable), Pickled Artichokes
Braised octopus with green olives and bay leaves
Fried squid
“Fouskes” in olive oil, lemon and brine
Grilled cuttlefish and shrimp

USS Bache DD 470


Εις την τρυφερήν παιδικήν ηλικίαν μου και διαρκούντος του χειμώνα με τις βροχές και τους αέρηδες πήγαινα στο λιμάνι της Ρόδου και κοίταζα τα κύματα να σκάνε στην προκυμαία. Την 6η Φεβρουαρίου 1968, το αντιτορπιλικό του αμερικανικού 6ου στόλου «USS Bache DD 470» είχε αγκυροβολήσει λίγο έξω από το λιμάνι της Ρόδου. Έπιασε καιρός ξαφνικά, έσπασε την αλυσίδα της άγκυρας, παρέσυρε το πλοίο και το έριξε στα βράχια.
Στο μεταξύ είχε βραδιάσει. Θυμάμαι ότι κατέβηκαν στην παραλία οι κάτοικοι με τα αυτοκίνητα τους, άναψαν τα φώτα και με τον τρόπο αυτό προσπάθησαν να διευκολύνουν την επιχείρηση διάσωσης του πληρώματος, που κράτησε ώρες.. Δεν θα ξεχάσω ποτέ αυτήν την σκηνή μέσα στο σκοτάδι, με τον αέρα, την σχεδόν οριζόντια βροχή, και την απόλυτη σιωπή. Δεν μιλούσε κανείς.
Ευτυχώς το πλήρωμα διασώθηκε, αλλά το πλοίο καταστράφηκε ολοσχερώς. Το κουφάρι του έμεινε καρφωμένο στα βράχια για ένα μεγάλο διάστημα.

Ο Γιώργος ο Μανάβης


Ο Γιώργος ο μανάβης είχε στη δεκαετία του 1960 ένα πάγκο με τα καλά του μαναβικά και φρούτα στην Νέα Αγορά της πόλης της Ρόδου, ένα υπέροχο πολυγωνικό κτίσμα με την ιχθυαγορά στο κέντρο του, που σήμερα δεν λειτουργεί πλέον ως αγορά. Στο μυαλό μου ο χώρος της αγοράς της Ρόδου στη δεκαετία του 1960 ήταν ένας χώρος μαγικός, έσφυζε από ζωή και πραμάτειες, μυρωδιές και χρώματα.
Η Νέα Αγορά κατασκευάστηκε το 1924 – 1926 από τον Ιταλό αρχιτέκτονα Florestano di Fausto και είχε μόνο ισόγειους χώρους για καταστήματα. Η προσθήκη ορόφου με χώρους γραφείων έγινε το 1950 επι δημαρχίας Πετρίδη
Πήγαινα στην αγορά με την μητέρα μου, πριν εκείνη πάει στο σχολείο για να διδάξει, και πάω κι εγώ στο δικό μου το σχολείο για να διδαχθώ. Μου άρεσε πολύ αυτή η πρωινή βόλτα με την μητέρα μου στην αγορά επειδή την ήξερε όλος ο κόσμος και εισέπραττα κι εγώ μια ζεστασιά από την αυθόρμητη ανθρώπινη επικοινωνία. Εκείνη λάτρευε την αγορά, τους ανθρώπους, τα καλούδια, και αυτό το εισέπρατταν οι μαγαζάτορες και την αγαπούσαν πολύ.
Ανάμεσε σε όλους, ο Γιώργος ο μανάβης είναι η φυσιογνωμία που έχει μείνει χαραγμένη στη μνήμη, είναι σα να πήγα στο μανάβικο εχθές. Μαύρο σγουρό μαλλί, μπριγιαντίνη, μουστάκι φροντισμένο, μάτια καστανά υγρά και ολίγον θολωμένα, με ένα χαμόγελο αντιφατικό, κάτι σαν χαρμολύπη. Ξυρισμένος πάντα στην εντέλεια, με πεντακάθαρο άσπρο πουκάμισο και μια σκούρα μπλε ποδιά που έφτανε από τη μέση μέχρι τον αστράγαλο.
Το σήμα κατατεθέν του Γιώργου, που το έβλεπες από μακριά, ήτανε ένα κόκκινο γαρύφαλλο που φιγουράριζε στο αριστερό του αυτί. Καθότανε μπροστά στον πάγκο, σε ένα καρεκλάκι καφενείου, και είχε δίπλα του ένα μικρό τραπεζάκι, όπου τοποθετούσε το «γάλα» του, που το έπινε από το πρωί, καπνίζοντας σέρτικα. Κάθε φορά που πηγαίναμε πρόσφερε στην μητέρα μου, η οποία όμως του απαντούσε ευγενικά ότι δεν πίνει γάλα. Σε μένα δεν προσέφερε ποτέ.
Μου πήρε λίγο καιρό για να καταλάβω ότι το γάλα ήτανε νερωμένο ούζο «Κολοσσός», που ο Γιώργος το τιμούσε δεόντως, και το προσέφερε σε όλη την πελατεία, πλην εμού.
Εκείνη την εποχή όλα τα προϊόντα ήτανε ντόπια, δεν ερχόντουσαν φορτηγά με το καράβι. Εξάλλου το καράβι δεν χώραγε φορτηγά, τα εμπορεύματα ερχόντουσαν με την παλέτα και φορτωνόντουσαν με το βίντσι.
Η νοστιμιά των εμπορευμάτων του Γιώργου θα μου μείνει αξέχαστη. Η ειδικότητα του ήτανε οι ντομάτες εποχής. Μόλις η μητέρα μου του ζήταγε ντομάτες, τιναζότανε όρθιος σα να ήτανε σε ελατήριο και διάλεγε τις καλύτερες, προσφέροντας πάντα ένα κομμάτι για να δοκιμάσει.
Η διαδικασία της αγοράς κρατούσε 15 λεπτά το πολύ, έπρεπε να γυρίσουμε σπίτι να αφήσουμε τα ψώνια και μετά να πάμε στο σχολείο. Ήτανε ο καλύτερος τρόπος να ξεκινήσει η ημέρα. Το 1965 μετατέθηκε η μητέρα μου – δυσμενώς, επειδή ο πατέρας μου ήτανε Καραμανλικός – σε ένα σχολείο στο Κριεκούκι κι έτσι πήρε την αδελφή μου κι εμένα και πήγαμε στην Αθήνα.
Δεν θυμάμαι να ξαναείδα τον Γιώργο εκ του φυσικού, όμως τώρα που γράφω γι’ αυτόν είναι σα να τον είδα εχθές.