Hellas, my Motherland – Μανα μου Ελλας

Η Μανα μου Ελλας βρισκεται στο χειλος του γκρεμνου.

My motherland, Hellas (Greece), is on the edge of the cliff.

Και ακομη και αν δεν πεσει την μεγαλη πτωση σημερα, θα παραμεινει εκει, επικινδυνα κοντα στην αβυσσο, για μεγαλο διαστημα. Αγνωστο για ποσο.

Οι αναλυτες, οι οικονομολογοι, οι πολιτικοι, τα δημοσια προσωπα, οι ανωνυμοι πολιτες, εχουν πει πολλα, πολλες φορες.

Even if Hellas does not fall the big fall today, she will remain dangerously close to the edge of the abyss for a long and unknown period of time.

The political and financial analysts and commentators have covered the crisis over and over again.

Εγω σημερα θυμηθηκα ενα τραγουδι του Σταυρου Ξαρχακου σε στιχους Νικου Γκατσου: “Μανα μου Ελλας”.

Το τραγουδι ειναι απο την ταινια “Ρεμπετικο” του Κωστα Φερη.

Οι στιχοι του τραγουδιου εχουν μεγαλη σημασια, αφου πιστευω οτι μεσα τους κρυβεται και το κλειδι που θα μας παει ειτε στην Κολαση ειτε στον Παραδεισο.

(Οι στιχοι και ενα κλιπ με το τραγουδι ευρισκονται στο τελος του αρθρου).

Today I remembered a song written by Stavros Xarchakos, in lyrics of Nikos Gatsos: “Hellas my motherland”.

It is part of the soundtrack of the Kostas Ferris movie “Rembetiko” (1983).

The lyrics are important, as in my view they contain the key that will unlock the gates of Hell or Paradise for Hellas.

(the lyrics and a video clip of the song can be found at the end of this article).

Οι στιχοι του Γκατσου μας φερνουν με το ξεκινημα μπροστα στην Μικρασιατικη Καταστροφη, στο ξεριζωμα του Ελληνισμου της Μικρας Ασιας (και οχι μονο).

Και λιγο παρακατω με ιδιαιτερα επωδυνο και αμεσο τροπο ακουγεται η πικρη αληθεια: “τα ψευτικα τα λογια τα μεγαλα”.

The lyrics of Gatsos take us from the start to the Minor Asia disaster of 1922, the uprooting of Hellenism from the western shores of Minor Asia (and more).

A few words later, we hear the painful direct truth: “the big words of lies”.

Τα ψευτικα τα λογια, τα ψευτικα ονειρα, συμπληρωνω εγω, η κορυφη του ιδεολογικου και ψυχολογικου υποβαθρου που οδηγει στην Καταστροφη.

Σημερα βρισκομαστε μεσα στην θυελλα μιας αλλης Καταστροφης, που θα αποκαλουσα “Καταστροφη της Αεριτζηδικης Ευδαιμονιας”.

The lies, the fake dreams I could add, the tip of the ideological and psychological iceberg that leads to disaster.

Today we are in the midst of another disaster, that I would call “the disaster of the bliss bubble”.

Το 1922 καταστραφηκε και κατερρευσε η Μεγαλη Ιδεα.

Σημερα καταρρεει το μοντελο της Αεριτζηδικης Ευδαιμονιας που ειχε προωθηθει και κυριαρχησει στην ζωη της Ελλαδας απο τη δεκαετια του 1990.

Και στις δυο περιπτωσεις η κυρια ευθυνη ειναι δικη μας.

In 1922 we saw the downfall of the “Great Idea” (Megali Idea).

Today we experience the downfall of the “Bliss Bubble” that dominated Greece since the early 1990’s.

In both downfalls, we, the Greek People, bear the major responsibility.  

Οι λεγομενες Μεγαλες Δυναμεις, κατα περιπτωση, εχουν συμμετοχη και ρολο, αλλα οχι κυριο και καθοριστικο.

Εμεις ειμαστε οι ιδανικοι αυτοχειρες, αφου και στις δυο καθοριστικες για την Ελλαδα περιπτωσεις, η καταστροφη οφειλεται σε αυτοχειρια.

The so called “Great Powers” of course participated in the unfolding of the events, and played a role, but theirs was not the majr one.

We are the ones who committed suicide in both cases.  

Ο Γιωργος Βελτσος εγραφε στο ΒΗΜΑ την 1η Φεβρουαριου 2012:

“Πάντως το να έχεις ένα μαχαίρι στο τραπέζι σου κι αντί να κόψεις το φιλέτο σου το χώσεις στην κοιλιά σου σαν τον Μίσιμα, σου δίνει μια αίσθηση ανωτερότητας στα όρια της μεγαλομανίας. “

Εκτος απο την μεγαλομανια, που αποτελει το κοινο ψυχολογικο υποστρωμα των δυο καταστροφικων εποχων, θα πρεπει να προσθεσω και την πολιτικη διασταση του μοντελου της Αεριτζηδικης Ευδαιμονιας.

George Veltsos wrote in the newspaper “TO VIMA” on the 1st February 2012:

“When you have a knife on the table and instead of slicing your steak you stick it into your guts like Mishima did, you get a sense of belonging to the “beyond”, verging on megalomania”.

In addition to megalomania that provides the common psychological foundation to both disasters, I must add the political dimension of the “Bliss Bubble” model. 

Και αυτη ειναι η Εξαγορα. Οι ψηφοι των πολιτων, οι συμπεριφορες, ο καταναλωτισμος, ολα χτιστηκαν πανω στο κυριαρχο φαινομενο της εξαγορας. Για παραδειγμα, ο ψηφοφορος εξαγοραζεται απο τον υποψηφιο βουλευτη: η εξαγορασθεισα ψηφος αποτελει το εισιτηριο του υιου ή της θυγατερας εις τον Δημοσιο Τομεα, στενο ή ευρυ.

The political dimension of the “Bliss Bubble” is the “buyout”. Let me explain here the meaning of the word. It means a lot more than a mere transaction. It means that in addition to the transaction, you surrender unconditional control to the other party. The votes of the public, the behaviours, the consumer patterns, have all been built on the dominant phenomenon of the “buyout”. As an example, the voter is bought out by the candidate member of parliament: the “bought” vote becomes the voter son’s or daughter’s entry ticket to the safe heaven of the public sector.

Επειδη αυτο το φαινομενο δεν θα μπορουσε να ειναι καθολικο χωρις πολιτικη καθαγιαση, το αποκαλω πολιτικο. Ειναι οικονομικο στην παραγωγη εκδοχη του. Κυριαρχα ομως ειναι πολιτικο.

Εδω ευρισκεται και η ριζα του πολιτικου και κοινωνικου εκφυλισμου τον οποιο βιωνουμε σημερα.

This phenomenon could not have been dominant in Greece without political support and full endorsement. It is therefore a political phenomenon with economic aspects

This phenomenon that moulded the dominant social political and economic behaviour in modern Greece is at the root of the full scale social and political degeneration that we experience today.   

Μπορουμε λοιπον να κανουμε μια νεα αρχη; Μπορουμε να ξεφυγουμε απο την περιδινηση των επαλληλων καταστροφων και να χαραξουμε μια νεα πορεια;

Η απαντηση δεν ειναι στα χερια των ηδη χρεωκοπημενων πολιτικων, ολων των παραταξεων. Η απαντηση βρισκεται στα χερια μας.

Can we make a new start? Can we escape from the downward spiral of the two consecutive disasters and chart a new course?

The answer is not in the hands of the already outdated politicians of all parties. The answer is in our hands. 

Ας αναφερω ενα απλο παραδειγμα: Το μεγεθος της αγορας κρεατων στην Ελλαδα ειναι περιπου 1,4 δις ΕΥΡΩ. Απο αυτα, 836 εκατομυρια ΕΥΡΩ εισαγονται. Η αυταρκεια της χωρας σε χοιρινο κρεας ειναι περιπου 30%, σε βοειο δε μολις 14%. Τα συμπερασματα βγαινουν απο μονα τους. Αλλα οι πραξεις δεν μπορει να γινουν μονες τους. Δεν υπαρχει το αεναον παρα μονον στην ποιηση και την τεχνη. Θα πανε τα νεα παιδια, οι νεοι Ελληνες και Ελληνιδες να γινουν κτηνοτροφοι; Θα δεχθουν να δουλεψουν σκληρα και να εχουν ενα καλο βιοτικο επιπεδο χωρις χωρις να να γινουν πλουσιοι;

Let me offer a simple example. The meat consumption in Greece has a value of 1,4 billion Euros. Out of this, 836 millions are imported. The self sufficiency of the country in pork meat is only at 30%, while in beef it drops to 14%. You can draw your on conclusions. But actions cannot happen by themselves. Are the young Greeks going to raise cattle? Are they going to work hard and make a good living without becoming “rich”? That is abandoning the “Bliss Bubble” dream?

Δεν εχει νοημα να συνεχισω να αναφερω παραδειγματα. Ο νεος και η νεα θα πρεπει να παρει πρωτοβουλιες, να προσπαθησει, να απαιτησει, να επιχειρησει, και να πορευθει στον δρομο που δεν εχει σιγουρα αποτελεσματα. Προσανατολιζουμε τους νεους μας προς κατι τετοιο;

There is no point in bringing forward more examples. The young – in spirit – must take initiatives, make efforts in the direction of developing the economy, demand from the state and EU authorities real and not token support, and march on the road that offers rewards and risks at the same time. Are we going to encourage our youth to take this road? 

Δεν μπορει βεβαια ολοι να τα κανουν ολα, ή ολοι να πετυχουν. Αλλα πρεπει να προσπαθησουν. Και εμεις πρεπει να τους στηριξουμε, αντι να τα περιμενουμε ολα απο ενα Κρατος που καταρρεει, ή ακομη χειροτερα απο τους πολιτικους. Το αντιθετο πρεπει να γινει, εμεις θα πρεπει να πρεπει να υπαγορευσουμε στους πολιτικους αυτο που θελουμε να γινει. Εμεις θα πρεπει να παρουμε στα χερια μας την υποθεση της Αναπτυξης.

It is clear that we cannot all succeed in everything. But we must try, putting insecurities on the side, albeit acknowledging them. The megalomania that I have mentioned in a previous section is linked to the immense insecurity that engulfs Greek society. It is time to get rid of it, like we, the very same people, do when we are abroad, in foreign lands, across five continents. Where we take risks, we work hard, and we make it to the top of whatwever we do. 

Το κλειδι που θα ανοιξει τις Πυλες του Παραδεισου ειναι το κατα ποσον μπορουμε να υπαρξουμε πανω σε μια βαση αυτογνωσιας και αυτοπροσδιορισμου, πετωντας τα φτιασιδια, τις μασκες, τα προτυπα, τους μιμητισμους. Τελειωσαν τα ψεματα. Πρεπει να αντικρυσουμε την πραγματικοτητα και να ζησουμε με αυτην, μεσα σε αυτην. Απο αυτο θα κριθει η συνεχεια και το μελλον της ωραιας μας πατριδος.

This is the key that will open the Gates of Heaven. We need to take the road to an existence based on self knowledge and self determination, throwing away insecurity and fear.

This is the end of lies. We have to admit it to ourselves first, face reality and start living a real life, not an artificial one, no matter how painful this might be. This will decide the future of our country. This will also rebuild our deconstructed society.

Μανα μου Ελλας

(μουσικη Σταυρου Ξαρχακου, στιχοι Νικου Γκατσου, απο την ταινια “Ρεμπετικο” του Κωστα Φερη, 1983)

Δεν έχω σπίτι πίσω για να ‘ρθώ
ούτε κρεβάτι για να κοιμηθώ
δεν έχω δρόμο ούτε γειτονιά
να περπατήσω μια Πρωτομαγιά.

Τα ψεύτικα τα λόγια τα μεγάλα
μου τα ‘πες με το πρώτο σου το γάλα.

Μα τώρα που ξυπνήσανε τα φίδια
εσύ φοράς τα αρχαία σου στολίδια
και δε δακρύζεις ποτέ σου μάνα μου Ελλάς
που τα παιδιά σου σκλάβους ξεπουλάς.

Τα ψεύτικα τα λόγια τα μεγάλα
μου τα ‘πες με το πρώτο σου το γάλα.

Μα τότε που στη μοίρα μου μιλούσα
είχες ντυθεί τα αρχαία σου τα λούσα
και στο παζάρι με πήρες γύφτισσα μαϊμού
Ελλάδα Ελλάδα μάνα του καημού.

Τα ψεύτικα τα λόγια τα μεγάλα
μου τα ‘πες με το πρώτο σου το γάλα.

Μα τώρα που η φωτιά φουντώνει πάλι
εσύ κοιτάς τα αρχαία σου τα κάλλη
και στις αρένες του κόσμου μάνα μου Ελλάς
το ίδιο ψέμα πάντα κουβαλάς.

Το βιντεοκλιπ εχει την ερμηνεια της Βικυς Μοσχολιου, μιας πολυ μεγαλης ερμηνευτριας του ελληνικου τραγουδιου.

The Poet George Sarantaris – Ο Ποιητης Γιωργος Σαρανταρης

Τον Γιωργο Σαρανταρη τον γνωρισα ενα βραδυ οταν ο αντρας μιας καλης φιλης, ερασιτεχνης ποιητης, μου εφερε στο σπιτι ενα βιβλιο με τα ποιηματα του. Πιασαμε την κουβεντα για αλλα θεματα, και μολις προλαβε να μου πει “ειναι μεγαλος ποιητης, αλλα αγνωστος”. Ο χρονος περασε και το βιβλιο με τα ποιηματα του Σαρανταρη στολιζαν τη βιβλιοθηκη, ενω εγω οργωνα τα Βαλκανια. (Θυμαμαι οτι εκεινη την εποχη ειχα διασχισει τα συνορα Βουλγαριας – ΠΓΔΜ πεζος σε ενα ορεινο περασμα, και αμεσως μετα αντικρυσα ενα καρο που το εσερνε ενα τεραστιο βοδι. Ευτυχως το αυτοκινητο που ειχα παραγγειλει με περιμενε, κι ετσι δεν χρειαστηκε να ανεβω στο καρο.)

Καποια στιγμη το ανοιξα και αρχισα να διαβαζω. Και συνεχιζω να διαβαζω.   

“Η Ευρώπη είναι ένα μεγάλο κοιμητήριο. Η Ευρώπη δεν έχει Αγάπη και δεν πιστεύει στην Ανάσταση.”

Γιώργος Σαραντάρης στον Γιάννη Τσαρούχη

Ο ποιητης, στοχαστης και συγγραφεας Γωργος Σαρανταρης γεννηθηκε στην Κωνσταντινουπολη το 1908, γονος ευπορης οικογενειας εμπορων. Απο το 1910 εως το 1931 εζησε στην Μπολονια, στην Ιταλια. Το 1931 ερχεται στην Αθηνα οπου και εγκαθισταται.

Το 1934 γνωριζεται με τον Οδυσσεα Ελυτη. Η σχεση τους ειναι βαθεια και γνησια.

“Για τους Αθηναίους φερέλπιδες νέους των γραμμάτων η άφιξή του στην ελληνική πρωτεύουσα διχάζει τα πνεύματα: ο ποιητής-στοχαστής είναι και παραμένει τα χρόνια εκείνα ο αινιγματικός ξένος που πρέπει να τον προσεταιριστούν ή να τον απορρίψουν ως «παρείσαχτο», όπως τον σκιαγραφεί ο Οδυσσέας Ελύτης στα Ανοιχτά χαρτιά του («Το χρονικό μιας δεκαετίας»)” (Λιζυ Τσιριμωκου, ΤΑ ΝΕΑ)

 Το 1940 κατατασσεται στον ελληνικο στρατο και πηγαινει στο αλβανικο μετωπο, οπου και αρρωσταινει βαρεια απο  κοιλιακο τυφο. Την Ανοιξη του 1941 επιστρεφει και πεθαινει στην Αθηνα, σε ηλικια μολις 33 ετων.

 Ο Ελυτης συντετριμενος μετα τον θανατο του φιλου του, γραφει δριμυτατο κατηγορητηριο εναντιον των στρατιωτικων αρχων που κρατησαν στην Αθηνα τους θαμωνες των ζαχαροπλαστειων και εστειλαν στο μετωπο τον φιλασθενο Σαρανταρη, σε βεβαιο θανατο.

Τοῦ χρόνου ἀνάγλυφη εἰκόνα

Δὲν ὀνειρεύτηκα ποτὲ τὸ χρόνο
Καὶ τὴ συντροφιά του
Μήτε τὴν ἀπουσία τοῦ ὀσφράνθηκα ποτὲ
Σὲ κάποιο ἐλάχιστο ἡδονικό μου ὕπνο

Αποκαθηλωση - Κωνσταντινος Παρθενης

Μόλις πεθάνει

Μόλις πεθάνει

Ἡ ἀγάπη
Θέλει σιωπὴ μεγάλη
Γιὰ νά ῾βρει στὴν ἄκρη τοῦ πόνου
Τὴν περίφημη λίμνη
Τὴ λήθη.

Πάλι ο ουρανός ανοίγει εδώ την πύλη

Πάλι ο ουρανός ανοίγει εδώ την πύλη
Πάλι σηκώνει τη σηµαία
Εµείς µπαίνουµε χωρίς φόβο
Τα µάτια τα πουλιά µαζί µας µπαίνουν
Αστράφτει η πολιτεία αστράφτει ο νους µας
Η φαντασία τους κήπους πληµµυράει
Είναι παιδιά που στέκονται στις βρύσες
Κορυδαλλοί στους όρθρους ακουµπάνε
Στις λεµονιές άγγελοι χορτάτοι
Είναι αηδόνια που παντού ξυπνάνε
Φλογέρες παίζουν έντοµα βουίζουν
Είναι τραγούδια η στάχτη των νεκρών
Και οι νεκροί κάπου αναγεννιούνται πάλι
Ολούθε µας µαζεύει ο Θεός
Έχουµε χέρια καθαρά και πάµε.

Thermopylae - Cy Twombly

Ποιος ειν’ τρελλος απο ερωτα

(εγινε τραγουδι απο το Μανο Χατζηδακι, στον “Μεγαλο Ερωτικο”, αποδοθηκε για πρωτη φορα απο την Φλερυ Νταντωνακη).

Ποιος είν’ τρελός από έρωτα

ας κάνει λάκκους την αυγή
να πάμε εκεί
να πιούμε τη βροχή

Μια που εμείς σ’ όποια στέγη αράξουμε
σ’ όποιαν αυλή
ο άνεμος χαλνάει τον ουρανό τα δέντρα
κι η στείρα γη
μέσα σ’ εμάς βουλιάζει

Ποιος είν’ τρελός από έρωτα
ας κάνει λάκκους την αυγή
να πάμε εκεί
να πιούμε τη βροχή



“Δεν έχω γνωρίσει, θα ‘θελα να το διακηρύξω, μορφή
πνευματικού ανθρώπου αγνότερη από τη δική του.”
(Οδυσσέας  Ελύτης για τον Γιώργο Σαραντάρη )

Γιώργος Σαραντάρης  (ποιημα του Οδυσσεα Ελυτη)

Θ’ ανάψω δάφνες να φλομώσει ο ουρανός
μήπως και μυριστείς πατρίδα και γυρίσεις
μέσ’ απ’ τα δέντρα που σε γνώριζαν και που γι’ αυτό
τη στιγμή του θανάτου σου άξαφνα τινάξανε άνθος

Εμάς τους γύφτους άσε μας
τους «οικούντας εν τοις κοίλοις»
τι δε νογάμε από γιορτή

Και τα πουλιά δε βάνουμε προσάναμμα
μα στον ύπνο μας καθώς μας είχες μυήσει
δώθε από τη φθορά πλέκουμε τους κισσούς
μακριά σου πιο κι απ’ το Α του Κενταύρου

«Ως εν τινι φρουρά εσμέν»
μαργωμένοι μες στο χρόνο
κι από τραγούδι αμάθητοι

Μόνος εσύ ο αιρετικός της ύλης αλλ’
ομόθρησκος των αετών το ύστερο άλμα
τόλμησες. Κι οι ποιμένες σ’ είδανε της Πρεμετής
μες στης άλλης χαράς το φως να οδοιπορείς πιο νέος

Τι κι αν ο κόσμος μάταιος
έχεις μιλήσει ελληνικά
ως «εις τον έπειτα χρόνον»

κι από την ομιλία σου ακόμη
βγάνουν θυμίαμα οι θαλασσινοί κρίνοι
και κάποιες θρυλικές κοπέλες κατά σε
μυστικά στρέφουνε τον καθρέφτη του ήλιου.

1955

Σπιτια στην πλαγια - Σπυρος Παπαλουκας

“Ο Σαραντάρης, αγέννητος ακόμη και κυοφορούμενος στην εποχή μας, μεταξύ ουρανού και γης, σπασμωδικός, με την ενέργεια ενός παιδιού και τη γνώση ενός μεσήλικα, μας διδάσκει ότι η ποίηση μπορεί να μην έχει μία πατρίδα, ο άνθρωπος μία ζωή, ο ποιητής ένα θνητό και πεπερασμένο έργο,η Μούσα μία κατοικία. Κι απ’ την άλλη, ο Λορεντζάτος, με την έγνοια του για το τι μπορεί να σηκώσουν ο τόπος και ο χρόνος ο ελληνικός, μας διδάσκει ότι τα σημαντικά έργα, ο Ηράκλειτος και τα κοντάκια του Ρωμανού του Μελωδού, ο Παπαδιαμάντης και ο Ομηρος, η Λειτουργία του Χρυσοστόμου και ο Σολωμός, ανήκουν κατ’ αρχάς στον τόπο τους και κατόπιν στην οικουμένη. Ωραία συζυγία, όμορφη αναμόχλευση.”

(Χαρης Μεταλλινος, στην Ελευθεροτυπια, παρουσιαζοντας το βιβλιο του Σαρανταρη

“Οι γνωριμίες και η φιλία”

Σημειώσεις για τις Αναμνήσεις που δε θα γράψω ποτέ

μετάφραση: Ζήσιμος Λορεντζάτος)