Γλωσσολογικον πονημα επι του “Σεβαστου” και των παραγωγων του

H Mάτση Χατζηλαζάρου ποζάρει προκλητικά στο φακό του Ανδρέα Εμπειρίκου
H Mάτση Χατζηλαζάρου ποζάρει προκλητικά στο φακό του Ανδρέα Εμπειρίκου

“Η Γκρέτα, καταφανώς εν μεγάλη διεγέρσει διατελούσα, χωρίς την παραμικράν προφύλαξιν, ανέσυρε εν ριπή οφθαλμού το φόρεμά της, και, αποκαλύπτουσα, προς στιγμήν, ένα θαυμάσιον και προεξέχον πολύ, εν μέσω ολίγων αραιών τριχών μουνί (δεν έφερε σκελέαν), ήνοιξε τούς μηρούς της, έθεσε την κούκλαν μεταξύ αυτών, και καλύπτουσα πάλιν το ερωτικόν της όργανον, έσφιξε τούς μηρούς της, και ήρχισε να κινήται ζωηρώς, ζωηρότατα, επί του καθίσματός της, κατά τρόπον που εφανέρωνε ότι ηυνανίζετο με πάθος, τρίβουσα μανιωδώς το αιδοίον της, επί της κεφαλής και των μαλλιών του κομψού ανθρωπομόρφου ομοιώματος, επιδιώκουσα με αφάνταστον ζέσιν να επιφέρη τοιουτοτρόπως την έκχυσιν του ερωτικού χυμού της, αδιαφορούσα τελείως, και, ίσως, τερπομένη επιπροσθέτως, από το γεγονός ότι εξετέλει την τόσον άσεμνον, άλλα και τόσον χαριτωμένην αυτήν πράξιν δημοσία.”

Ανδρεας Εμπειρικος, Μεγαλος Ανατολικος

____4122822_orig
Georgia O’Keeffe, Series I White and Blue Flower Shapes, 1919, Oil on Board, 19 7/8 x 15 3/4 inches, Gift of the Georgia O’Keeffe Foundation, ©Georgia O’Keeffe Museum

Προ της εισαγωγης

Αποτιω τιμη στην μεγαλη Αμερικανιδα ζωγραφο Τζωρτζια Ο’ Κηφ, που ζωγραφισε ανθη, και με καποιον τροπο πολλα απο τα ανθη της παραπεμπουν στο ανθος του αιδοιου.

Αυτο εξαλλου παρετηρησε και εις εκ των δυο πρωταγωνιστων τη σειρας Breaking Bad, ο νεαρος Τζεσσυ, οταν η νεαρα καλλιτεχνιζουσα φιλενας του τον επηγε να δουνε μαζι το μουσειο της Τζωρτζια Ο’ Κηφ στην πολιτεια του Νεου Μεξικου των ΗΠΑ.

Alfred Stieglitz, Georgia O’Keeffe
Alfred Stieglitz, Georgia O’Keeffe

Εισαγωγικες παρατηρησεις

Η διερευνηση αυτης της πραγματειας ειναι εκ των πραγματων προσδιορισμενη αλλα και περιορισμενη απο το γλωσσικο ιδιωμα.

Αυτη η παρατηρηση ομως με κανενα τροπο δεν οδηγει σε πολιτισμικη μονοσημαντοτητα.

Το αντιθετο θα ελεγα. Ακριβως η αναγνωριση του περιοριστικου παραγοντα ειναι η απαρχη της αναιρεσης του.

Ο μεγας πρωταγωνιστης της πραγματειας αυτης ειναι το “αιδοιον”.

Χαιρε, ώ χαιρε τετιμημενον!

Η διερευνηση θα στηριχθει στην γλωσσα.

Πρεπει ομως να προειδοποιησω τον αναγνωστη (και την αναγνωστρια) οτι τα πολιτιστικα δικτυα δεν αναγονται αποκλειστικα εις την γλωσσαν, αρα θα υπεισελθουν και αλλα στοιχεια πολιτισμου σχετικα με το τετιμημενον.

Andreas Empeirikos
Andreas Empeirikos

“Εις εν ακρότατον σημείον της ομηγύρεως, μία ομάς εκ δεκαπέντε περίπου ανδρών, παρετήρει, ουχί το αερόστατον, αλλά μίνα νεαράν ακροβάτιδα, ήτις, υπό τους ήχους ενός ντεφιού, που έσειε ένας νεώτερος αδελφός της, εξετέλει διάφορα γυμνάσματα με μεγάλην ευκαμψίαν και δεξιοτεχνίαν. Η νεάνις αυτή ήτο ευειδής και χαρίεσσα. Εις μίαν στιγμήν που περιεστρέφετο επί των χειρών, με τους πόδας της εις τον αέραν, εσχίσθη, εν αγνοία της, η περισκελίς της εις καίριο σημείον, εις τρόπον ώστε, εις ωρισμένην φάσιν της ακροβασίας, να φαίνεται το αιδοίον της ευκρινώς. Εντεύθεν η εξαίρεσις, εντεύθεν η γοητεία. Διότι, εις το γεγονός ότι διεκρίνετο το ερωτικόν της όργανον, ωφείλετο η απόσπασις της προσοχής των δεκαπέντε θεατών από το αερόστατον.”

Ανδρεας Εμπειρικος, Αργώ ή Πλους Αεροστάτου

Sarah Lucas, Chicken Knickers 2000, Saatchi Gallery.
Sarah Lucas, Chicken Knickers 2000, Saatchi Gallery.

Η προσεγγιση

Εν αρχη ην η γλωσσα.

Ο Λακάν στρέφεται στη γλωσσολογία μέσα από δύο βασικά σημεία (1):

1. Υιοθετώντας τη βασική ιδέα ότι η γλώσσα ως συμβολικό σύστημα μαζί με τα άλλα κοινωνικο-πολιτιστικά συστήματα και τις δομές τους προϋπάρχουν της γέννησης ενός ανθρώπου και υπέρ-κεινται αυτού. Κατά συνέπεια, το παιδί με την κατάκτηση της γλώσσας εγγράφεται σε αυτή τη συμβολική τάξη, η οποία επειδή ακριβώς υπέρ-κειται θα το πλάσει ανάλογα με τις δομές της. Με άλλα λόγια, το άτομο αναδύεται ως υποκείμενο μέσα από την εγγραφή του στη συμβολική τάξη της γλώσσας ή, όπως λέει ο Αλτουσέρ (1983), η κατάκτηση της γλώσσας είναι αυτή που με την εισαγωγή στη συμβολική τάξη θα σημαδέψει το πέρασμα από τον άνθρωπο-θηλαστικό στον άνθρωπο-παιδί -άνδρα ή γυναίκα.

2. Θεωρώντας ότι το “το ασυνείδητο είναι δομημένο σαν γλώσσα”, δηλαδή μια δομή που όπως και η γλώσσα αποτελείται από στοιχεία που βρίσκονται σε σχέση, και εξομοιώνοντας τους μηχανισμούς του ασυνειδήτου με τους γλωσσικούς μηχανισμούς της μεταφοράς και της μετωνυμίας.

Θα συναντησομε τον Λακαν και παρακατω, οχι ως μεγιστο ψυχαναλυτη, αλλα ως συλλεκτη εργων τεχνης.

Louise Bourgeois, "Untitled", 2002
Louise Bourgeois, “Untitled”, 2002

Η Κυρία Λέξις, Παραλλαγες και Παραγωγα της

Οι λεξεις που θα αναλυθουν ειναι κυριως ελληνικες. Για λογους ομως που σχετιζονται με την αυθαιρεσια του συγγραφονοτς να κανει του κεφαλιου του και να μην δινει αναφορα σε κανενα, θα εμπλουτισθουν αι λεξεις αυτες, και με καποιες ξενικες.

Μουνί
Θεωρειται απο καποιους χυδαια λεξις. Το ολον θεμα του πως οριζεται η χυδαιοτης ειναι τεραστιον και δεν θα το αναπτυξω εδω.

Θα εκφρασω ομως τη διαφωνια μου με τον χαρακτηρισμο λεξεων και γλωσσικων ιδιωματων ως χυδαια.

Για την ετυμολογία της λέξης, το Λεξικο Κοινης Νεοελληνικης  (3) μας διδει δυο εκδοχες.

Η πρώτη είναι από το ευνή:

(αρχαια) εὐνή `κρεβάτι, κρεβάτι του γάμου΄ – ελληνιστικο υποκοριστικο  *εὐνίον

> μεσαιωνικο *βνίον (αποβολη του αρχικού άτονου  φωνήεντος)

> *μνίον (για την τροπή [vn > mn] σύγκρινε ευνούχος > μουνούχος, ελαύνω > λάμνω)

> *μουνίον (ανάπτ. [u] ανάμεσα σε αρχικό [m] και ακόλουθο σύμφωνο, σύγκρινε *μνούχος > μουνούχος) > (μεσαιωνικο) μουνίν

POLIDORI Gian Carlo(1943-), Italy: Οδαλίσκη και Ευνούχος στο χαρέμι
POLIDORI Gian Carlo(1943-), Italy: Οδαλίσκη και Ευνούχος στο χαρέμι (5)

Και η δεύτερη από τη λέξη μνούς:

(αρχαια) μνοῦς `μαλακό πούπουλο, χνουδάκι΄ ελληνιστικο υποκοριστικο *μνίον

> (μεσαιωνικο) *μουνίον (όπως στην προηγ. υπόθεση) > (μεσαιωνικο) μουνίν

Sarah Lucas
Sarah Lucas

Η παραλλαγμενη εννοια

Η λεξη μουνι χρησιμοποιειται και με απαξιωτικη διασταση, οτι καποιος δηλαδη αρσενικος ή θηλυκος, ειναι σκαρτος.

Παρομοιως, απαξιωτικη ειναι και η εκφραση “τα καναμε μουνι”, ή η παρεμφερης “τα καναμε μουνακι”.

Η χρηση του υποκοριστικου υποδηλωνει μια μικρου ή μεσαιου μεγεθους αστοχια, ενω η χρηση της πληρους λεξεως κατι σημαντικο.

Εδω παραβαλλω και την παραλληλη απαξιωτικη εκφραση “πουτσες μπλε”.

Αποδεικνυεται περιτρανως λοιπον οτι η γλωσσα δεν γνωριζει συνορα φυλλου.

Απαξιωση ενθεν και ενθεν.

L'Origine du Monde de Gustave Courbet
L’Origine du Monde de Gustave Courbet

Παρενθεση: Η Αρχη του Κοσμου  του Γκουσταβ Κουρμπε (The Origin of the World by Gustave Courbet)

Δεν μπορω παρα να παραθεσω παραυτα το μεγαλειωδες εργο του Γκουσταβ Κουρμπε, την Απαρχη του Κοσμου.

Το εργο παρηγγειλε ο Τουρκος διπλωματης και συλλεκτης Χαλιλ Μπεη το 1866.

Αμεσως μετα την ολοκληρωση του, το εργο εξαφανιστηκε απο την δημοσια θεα.

Ο συλλεκτης το τοποθετησε στο λουτρο του, και εβαλε και μια κουρτινα μπροστα, ωστε να το κρυβει σε ορισμενες περιπτωσεις.

Μετα την χρεωκοπια του Χαλιλ Μπεη ο πινακας κατεληξε στη Βουδαπεστη, οπου και αλλαξε πολλα χερια.

Κατεληξε στη συλλογη του Ζακ Λακαν στη δεκαετια του 1950, που ηταν και ο τελευταιος ιδιωτης που το ειχε στη συλλογη του.

Σημερα το απολαμβανουν οι επισκεπτες του Μουσειου Ορσαι στο Παρισι.

Jacques Lacan
Jacques Lacan

Αιδοιον

Προερχεται απο το ρημα αιδεομαι, που σημαινει σεβομαι, ευλαβουμαι.

Αποτελει το ουδετερον του “Αιδοιος”, που σημαινει Σεβαστος.

Αιδοιον λοιπον σημαινει “Σεβαστον”.

Renato Guttuso, untitled figure study, 1982. Lithograph, Gardiner Permanent Art Collection.
Renato Guttuso, untitled figure study, 1982. Lithograph, Gardiner Permanent Art Collection.

Con

Γαλλικη λεξις, που μπορει να μεταφρασθει και σαν “μουνακι” και σαν “μαλακας”.

Σε απταιστα Γαλλικα, στο παρον πονημα « con » désignant trivialement la vulve.

412PX-~1
Achille Deveria, French Painter

Μουνακι

“Η Ειρηνη ειναι σνα μια αψιδα πανω απο την θαλασσα. .. Αχ, αχ. Η Ειρηνη καλει τον εραστη της. Τον εραστη της που καυλωνει απο μακρυα. Αχ, αχ, Η Ειρηνη αγωνια και σπαρταρα. Εκεινος ορθωνεται καυλωμενος σαν θεος πανω απο την αβυσσο. Αυτη κουνιεται, εκεινος την αποφευγει, αυτη κουνιεται και του δινεται. Αχ. Η οαση υποκλινεται με τις πανυψηλες τις χουρμαδιες της. Ταξιδιωτες, οι πανωφορες σας στροβιλιζονται μεσ’ τη λεπτη την αμμο. Απ’ το λαχανιασμα η Ειρηνη κοντευει να διαλυθει. Εκεινος την κοιταζει. Το μουνι εχει μουσκεψει καρτερωντας τ’ ολοζωντανο παλουκι. Στ’ απατηλα βουνα της αμμου, μια σκια ζαρκαδιου. Κολαση ας αρχισουν οι καταραμενοι σου να μαλακιζονται, η Ειρηνη εχυσε.”

Λουις Αραγκον, “Το μουνακι της Ειρηνης”.  Μεταφραση Ανδρεας Νεοφυτιδης. Εκδοσεις Γαβριηλιδη, Αθηνα 1989.

Απο τον Αθεοβοβο2
Απο τον Αθεοφοβο2

Μουνάρα

Λεξη επιτιμητικη. Χιλαδες, εκατονταδες χιλιαδες, εκατομμυρια Ελληνων και Ελληνοφωνων εχουν κραυγασει καποια στιγμη του βιου τους “Μουναρα μου!”.

Τι εννοουσαν αραγε;

Εντελως υποθετικα, θα ελεγα οτι η λεξη αρχικα αναφερεται στο υπερτατο θηλυκο.

Η φαινομενικη απλοηκοτης της λεξεως δεν αφαιρει την διασταση του υπερτατου, αντιθετως την κανει πιο εντονη.

Μιλαμε λοιπον για το υπερτατο θηλυκο, και τουτο με την διασταση την σεξουαλικη.

Δεν θα ακουσετε καποιον να λεει “αγαπω μια μουναρα”. Καποιο αλλο ρημα θα χρησιμοποιησει.

Εδω λοιπον, η λεξη μας διδει το εδαφος δια να  θυμηθουμε αυτο που εγραψε ο μεγας Λακαν: ” Η αγαπη ερχεται να αναπληρωσει την ανυπαρξια ερωτικης σχεσης.”

Η “μουναρα” ειναι βαθεια βυθισμενη και σφραγισμενη απο το ερωτικο και μονο το ερωτικο στοιχειο.

Οι αγαπες και οι μαργαριτες ειναι αλλου.

1507711_642672642454408_1706543165_n

Γλυκομούνα

“Διαβάζοντας το βιβλίο Τα αδιάντροπα -Λεσβιακά Λαογραφικά του Βαγγέλη Καραγιάννη με πρόλογο του Μ.Γ.Μερακλή  (Φιλιππότης) Αθήνα 1983, είδα να αναφέρει στην φράση : Είνι γλυκουμούνα μια τοπική συνήθεια που δεν την είχα ξαναδιαβάσει. Γράφει ακριβώς :

Φράση που λέγεται για γυναίκες που έχουν επιτυχίες στους άνδρες, έστω και αν δεν είναι πολύ όμορφες.
Τον παλιό καιρό, στα χωριά της Λέσβου, ρίχνουν στο αιδοίο  του πολύ μικρού κοριτσιού λίγη ζάχαρη, “για να γλυκάν΄” κι όταν θα γίνει κοπέλα πια να την λαχταρούν και να την ζητούν σε γάμο οι γαμπροί.
Απ΄εκεί και η φράση “γλυκουμούνα” (4)”
Tracey Emin Ruined (2007) acrylic, oil pastel and pencil on canvas, 72 5/8 x 72 5/8 x 2 1/2, Photograph by Stephen White. Courtesy of White Cube. © the artist
Tracey Emin Ruined (2007) acrylic, oil pastel and pencil on canvas, 72 5/8 x 72 5/8 x 2 1/2, Photograph by Stephen White. Courtesy of White Cube.
© the artist

Παληόμουνο

Βλεπε σχετικα λεξεις οπως “παληοχαρακτηρας”, “παληοκοριτσο”.

Δια της λεξεως προβαλλει αυτος που την χρησιμοποιει την ιδιοτητα του κακου χαρακτηρα εις την γυναικα.

Μπορει να ειναι μια αστατη γυναικα, μπορει να ειναι μια γυναικα που δεν τιθασευεται, δεν ελεγχεται, δεν υποτασσεται.

Εδω δεν υπαρχει αντικειμενικη διασταση.

Ο χαρακτηριζων αυθαιρετει και χρησιμοποιει την λεξη ασυστολως.

Μπορει λοιπον η ουτως χαρακτηριζομένη γυνη απλα “να μην καθεται” στον χαρακτηριζοντα, να μην ανταποκρινεται θετικα εις τα ερωτικα του κελευσματα.

Καριολομουνο

Black Widow
Black Widow

Φαρμακομούνα

Εδω το “φαρμακο” εχει την ιδιοτητα του δηλητηριου, και οχι της θεραπευτικης δρασης.

(Βλεπε σχετικα την λεξη “ποντικοφαρμακο”. Δεν θεραπευει τους ποντικους, αλλα τους θανατωνει, ειναι δηλητηριον, και δη ισχυρωτατον.)

Και ειναι ενδιαφερον να παρατηρησομε ποσον κοντα αλλα και μακρυα ειναι οι λεξεις φαρμακο και φαρμακι στην ελληνικη γλωσσα.

Κατι που δεν συμβαινει σε αλλες γλωσσες, παραδειγμα στην αγγλικη, οπου εχομε medicine vs. poison. Παντελως διαφορετικη ριζα.

imagesCAYK2DZW

Η διαθετουσα το σχετικον οπλον (η πηγη του φαρμακου ειναι το αιδιοιον) “φαρμακωνει” τον ερωτικον της συντροφον, ή τον συζυγον της.

Κατι κακο θα του συμβει, ισως και ο θανατος.

Παραπεμπει λοιπον στην “μαυρη αραχνη”, που μετα την ερωτικη πραξη, και εκ της συνεπειας της, θανατωνει τον ερωτικον της συντροφον.

Εν προκειμενω η λεξις δεν αναφερεται υποχρεωτικα σε υπαρκτη ιδιοτητα.

Μπορει να εκφραζει και τον φοβο του ερωτικου συντροφου, οτι η ερωτικη συνανστροφη με την φερουσα το φαρμακοφορον αιδοιον θα τον θανατωσει, ή θα τον βλαψει.

Αρα η γλωσσα εκφραζει το ονειρο, τον εφιαλτη, τον φοβο, οποτε οπως θα ελεγε και ο Δοκτωρ Φροϋντ την υποβοσκουσα επιθυμια.

Ο φαρμακοφορος και απειλητικος ερως αντικειμενοποιειται εις τον φαρμακοφορον αιδιοιον.

Ιδου λοιπον και μια εισετι λειτουργια – και δη θεραπευτικη – της γλωσσας.

Δια της εκφρασεως την φοβων και των επιθυμιων εν τροπω αντικειμενοποιησεως, εκβαλλομεν το κακον, το βλαβερον, και του αποδιδομεν υλικη συγκεκριμενη υποσταση.

Παυει λοιπον ο φοβος του θανατου να ειναι μια αφαιρεση, και συγκεκριμενοποιειται ως το Αιδοιον της γυναικος Χ.

Απο το αλμπουμ "Φωτοφρακτης"του Ανδρεα Εμπειρικου
Απο το αλμπουμ “Φωτοφρακτης”του Ανδρεα Εμπειρικου

Οδοντωτον Αιδοιον (Μουνι με δοντια)

Αποδοσις του εις την λατινικην ορου Vagina Dentata – ενω εις την αγγλικην αναφερεται ως Toothed Vagina.

Αναφερεται εις την μυθικης προελευσεως γυναικα ητις φερει οδοντας εις το αιδοιον της, και ως εκ τουτου δυναται να ακρωτηριασει το πεος του ερωτικου της συντροφου εν τη εκτελεσει της γενετησιας πραξεως.

Βεβαιως υπαρχει και η επιστημονικη αποψη οτι το πεος ειναι αναλωσιμο, ως μια πρωτη υλη. Καθε φορα λοιπον που το πεος διεισδυει εις το αιδοιον, αναλωνεται.

Το οδοντωτον αιδοιον αποτελει και εφιαλτη δια τον ανδρα που ονειρευεται τον ακρωτηριασμο του εν τη τελεση της ερωτικης πραξεως.

Εν τη εννοια τουτη, το οδοντωτον αιδοιον αποτελει μεγαλυτεραν απειλην συγκρινομενη με την φαρμοκομουναν.

Καλυτερα ο ακαριαιος θανατος απο τον ατιμωτικον ακρωτηριασμον.

Castration-pic

Κλαψομουνα

Λεξις ητις υπαρχει και εις το αρσενικον, ως “κλαψομούνης”.

Υποδηλωνει καποιαν η οποια το ριχνει στο κλαμα, ή την κλαψουρα με το παραμικρο, υπερβαλλει, τρεχουν τα δακρυα ποταμι, και ολα αυτα χωρις λογο. Οποτε και δεν την παιρνει κανεις στα σοβαρα, ενω αποτελει και ενοχλησιν μεγαλην, με αποτελεσμα να την αποφευγουσιν οι παντες.

Υπαρχει βεβαιως και η γνωστη ταση του ανδρικου φυλου να υποτιμα τον συναισθηματισμο της γυναικας και να επιχειρει να τον απορριπτει ως κλαμμα ανευ λογου. Προσοχη λοιπον, η γλωσσα εν προκειμενω επιβεβαιωνει δια μιαν εισετι φοραν την αμφισημιαν ητις ενεδρευει.

achille_devc3a9ria_les_petits_jeux_innocens
Achille Deveria: Small and innocent games

Γλειφομούνι

Η πλεον αξιοπρεπης λεξις ειναι η “Αιδοιολειχια”.

Αποτελει πραξιν ητις αποδιδει εις τον πραγματοποιουντα εμπειριαν μοναδικην, καθοσον ενεργοποιουντια οι γευστικοι αδενες και σχεδον ολοκληρη η στοματικη κοιλοτης. Ταυτοχζρονως πραγματοποιουνται και ποικιλοτροπες προσμιξεις υγρων πολλαπλων προελευσεων και πηγων, συνοδευομενες απο οσμες και μυρωδιες μονον δια τους πραγματικους ρεκτες.

Ψευτομούνι. Είδος γλειφομουνίου, με τη διαφορά ότι ο τύπος προσποιείται ότι χρησιμοποιεί γλώσσα, ενώ στην ουσία χρησιμοποιεί δάχτυλο (πιθανόν λόγω σιχαμάρας). Απαραίτητη προϋπόθεση για ένα επιτυχημένο ψευτομούνι είναι η μίμηση του ήχου του γλειψίματος, (6)

Μουνόσκυλο αποκαλειται ο εχων σχεδον εθισμον εις την αιδοιολειχιαν, προσομοιαζομενος ουτω με τους συμπαθεις κυνες οιτινες οπου βρεθουν και οπου σταθουν γλειφονται και γλειφουν.

Παρομοιες στην εννοια ειναι και οι λεξεις Μουνοδουλος και Μουνακιας, παρολον οτι αμφοτερες εχουσιν και μεταφορικην εννοιαν ήτις αφορα την εξιν των ανθρωπων αυτων προς το σεβαστον.

Sarah LucasGot a Salmon On #3 1997
Sarah LucasGot a Salmon On #3 1997

Πλακομουνι

Πραξις ομοφυλοφιλικου ερωτος.

Το σχετικο ρημα αποδιδεται ως “πλακομουνιαζομαι”.

Το δε ουσιαστικον ειναι “πλακομουνού”.

“Οι στασεις ειχαν αλλαξει. Οι τριβαδες μου ειχαν εισχωρησει η μια στην αλλη, αγκαλιαζονταν ασφυκτικα ωστε να εφαπτεται το δριμυ και πυκνο τριχωμα τους, να τριβονται τα μελη τους. Εφορμουσαν, ενωνονταν και απωθουνταν, με το ρυθμο, την επιμονη και τη δυναμη που προμηνυει στις γυναικες το επερχομενο απογειο της ηδονης.”

Alfred de Musset  “Γκαμιανί, ή Δυο νυχτες παραφορας”. Μεταφραση Ανδρεα Στάϊκου. Εκδοσεις Άγρα, 2002.

Louise Bourgeois, "Janus Fleuri", 1968
Louise Bourgeois, “Janus Fleuri”, 1968

Παραπομπες

(1) Μαρια Θεοδωροπούλου, Μ. Saussure και Lacan: Απο τη γλωσσολογία στην ψυχανάλυση.

(2) slang.gr

(3) Λεξικο Κοινης Νεοελληνικης

(4) Αθεοφοβος2

(5) L’ Enfant de la Haute Mer

(6) Slang

If you loved me: C. Cavafis Unpublished poems – Αν μ’ Ηγαπας: Ανεκδοτα Ποιηματα του Κ. Καβαφη

Εισαγωγη

Το 2013 συμπληρωνονται 150 χρονια απο τη γεννηση του Κ. Καβαφη.

Ξεφυλλιζοντας τα “Ανεκδοτα Ποιηματα¨εκδοσεις Ικαρος 1982, σε μνημη Αλεκου Σεγκοπουλου και χαρι Κυβελης Σεγκοπουλου, και φιλολογικη επιμελεια Γ.Π. Σαββιδη, αρχισα να γραφω αυτο το αρθρο.

Ανθολογισα (επελεξα) λοιπον πεντε ποιηματα και τα συνοδευω με τεσσερα σχολια.

C. Cavafi
C. Cavafi

Αν μ’ Ηγάπας

Εκ του Γαλλικού (1884;)

Αν του βίου μου το σκότος
φαεινή έρωτος ακτίς
διεθέρμαινεν, ο πρώτος
της αλγούσης μου ψυχής
ο παλμός ήθελεν ήτο ραψωδία ευτυχής.
Δεν τολμώ να ψιθυρίσω
ό,τι ήθελον σε ειπεί:
πως χωρίς εσέ να ζήσω
μοι είναι αφόρητος ποινή –
αν μ’ ηγάπας… πλην, φευ, τούτο είν’ ελπίς απατηλή!

Αν μ’ ηγάπας, των δακρύων
ήθελον το τέρμα ιδεί·
και των πόνων των κρυφίων.
Οι δε πλάνοι δισταγμοί
δεν θα ετόλμων πλέον να δείξουν την δολίαν των μορφή.
Εν τω μέσω οραμάτων
θείων ήθελ’ ευρεθείς.
Ρόδα θαλερά την βάτον
θα εκόσμων της ζωής –
αν μ’ ηγάπας… πλην, φευ, τούτο είν’ απατηλή ελπίς!

Κωνσταντίνος Π. Καβάφης

Ταξίδι στην Αλεξάνδρεια του Καβάφη~37048-253-1(1)
Cavafi’s Alexandria, watercolor by Anna Boghiguian

α. Ο Καβαφης στην Κωνσταντινουπολη (1882-1885)

Το ποιημα αυτο γραφτηκε πιθανωτατα στην Κωνσταντινουπολη μαλλον το 1884, στα σιγουρα πριν απο το 1885. Ηταν 21 ετων. Ο Κωνσταντίνος Καβάφης το γένος Πέτρου, ή Κ. Π. Καβάφης, γεννήθηκε στις 29 Απριλίου 1863 στην Αλεξάνδρεια της Αιγυπτου, όπου οι γονείς του εγκαταστάθηκαν εγκαταλείποντας την Κωνσταντινούπολη το 1840.

Τὸ 1882 στὴ διάρκεια τῆς αἰγυπτιακῆς ἐξέγερσης κατὰ τῶν Ἄγγλων, ὁλόκληρη ἡ οἰκογένεια Καβάφη μετακομίζει στὴν Κωνσταντινούπολη, στὸ σπίτι τοῦ Φαναριώτη παππού του, Γεωργάκη Φωτιάδη. Ἡ τριετὴς παραμονὴ τοῦ ποιητῆ στὴν Πόλη ἀποδεικνύεται ἰδιαιτέρως σημαντική, καθὼς ἐκείνη τὴν περίοδο ἀρχίζει νὰ ἐκδηλώνει τὸ ἐνδιαφέρον του γιὰ τὴν πολιτικὴ καὶ τὴν δημοσιογραφικὴ σταδιοδρομία. Τὸ πιὸ ἀξιοσημείωτο αὑτῆς τῆς περιόδου εἶναι τὸ γεγονὸς ὅτι ἡ παραμονή του στὴν Πόλη συμπίπτει μὲ τὶς πρῶτες μαρτυρημένες συστηματικές του προσπάθειες νὰ ἐπιδοθεῖ στὴν τέχνη τοῦ ποιητικοῦ λόγου. Τὸν καιρὸ ἐκεῖνο συμπληρώνει καὶ τὶς μελέτες τοὺ πάνω στὴν ἀρχαία καὶ μεσαιωνικὴ ἑλληνικὴ φιλολογία ποὺ εἶχε ἀρχίσει τὴν ἐποχὴ ποὺ βρισκόταν στὴν Ἀγγλία.

Τὸν Ὀκτώβριο τοὺ 1885 ὁ Καβάφης γυρίζει στὴν Ἀλεξάνδρεια μαζὶ μὲ τὴν μητέρα τοὺ καὶ τοὺς ἀδελφούς του, Ἀλέξανδρο καὶ Παῦλο. Μὲ τὴν ἐπιστροφή του ἐγκαταλείπει τὴν ἀγγλικὴ ὑπηκοότητα καὶ παίρνει τὴν ἑλληνική.

Portrait of Georges Rodenbach
Portrait of Georges Rodenbach

La Jeunesse blanche

Ιανουαριος 1895

Η φιλτάτη, η άσπρη μας νεότης,
α η άσπρη μας, η κάτασπρη νεότης,
που είν’ απέραντη, κ’ είναι πολύ ολίγη,
σαν αρχαγγέλου άνω μας πτερά ανοίγει!…
Όλο εξαντλείται, όλο αγαπάει·
και λιώνει και λιγοθυμά εις τους ορίζοντας τους άσπρους.
A πάει εκεί και χάνεται εις τους ορίζοντας τους άσπρους,
για πάντα πάει.

Για πάντα, όχι. Θα ξαναγυρίσει,
θα επιστρέψει, θα ξαναγυρίσει.
Με τα λευκά της μέλη, την λευκή της χάρι,
θα έλθ’ η άσπρη μας νεότης να μας πάρει.
Με τα λευκά της χέρια θα μας πιάσει,
και μ’ ένα σάβανο λεπτό απ’ την ασπράδα της βγαλμένο,
με κάτασπρο ένα σάβανο απ’ την ασπράδα της βγαλμένο
θα μας σκεπάσει.

β. Georges Rodenbach

Ο Βελγος ποιητης και συγγραφεας ειχε γραψει μια ποιητικη συλλογη ομοτιτλη με το ποιημα το Καβαφη. Εφοιτησε στο Κολλεγιο των Ιησουϊτων του Σεν-Μπαρμπ, οπως και ο Maurice Maeterlinck που ελαβε το Νομπελ Λογοτεχνιας το 1911.

Ο Αλεξανδρινος ποιητης φαινεται να τιμα τον Βελγο ως απολογητη του πανεμορφου Θανατου. Η ποιητικη συλλογη “Η Λευκη Νεοτης” δημοσιευθηκε το 1886. Το πιο γνωστο εργο του ειναι το διηγημα Bruges-la-Morte. Μια χαρακτηριστικη φραση απο το εργο:

“Bruges was his dead wife. And his dead wife was Bruges. The two were untied in a like destiny. It was Bruges-la-Morte, the dead town entombed in its stone quais, with the arteries of its canals cold once the great pulse of the sea had ceased beating in them.”

cavafi_house
Cavafi’s Home in Alexandria, watercolor by Anna Boghiguian

Παρθεν

Μαρτιος 1921

Aυτές τες μέρες διάβαζα δημοτικά τραγούδια,
για τ’ άθλα των κλεφτών και τους πολέμους,
πράγματα συμπαθητικά· δικά μας, Γραικικά.

Διάβαζα και τα πένθιμα για τον χαμό της Πόλης
«Πήραν την Πόλη, πήραν την· πήραν την Σαλονίκη».
Και την Φωνή που εκεί που οι δυο εψέλναν,
«ζερβά ο βασιλιάς, δεξιά ο πατριάρχης»,
ακούσθηκε κ’ είπε να πάψουν πια
«πάψτε παπάδες τα χαρτιά και κλείστε τα βαγγέλια»
πήραν την Πόλη, πήραν την· πήραν την Σαλονίκη.

Όμως απ’ τ’ άλλα πιο πολύ με άγγιξε το άσμα
το Τραπεζούντιον με την παράξενή του γλώσσα
και με την λύπη των Γραικών των μακρινών εκείνων
που ίσως όλο πίστευαν που θα σωθούμε ακόμη.

Μα αλίμονον μοιραίον πουλί «απαί την Πόλην έρται»
με στο «φτερούλν’ αθε χαρτίν περιγραμμένον
κι ουδέ στην άμπελον κονεύ’ μηδέ στο περιβόλι
επήγεν και εκόνεψεν στου κυπαρίσ’ την ρίζαν».
Οι αρχιερείς δεν δύνανται (ή δεν θέλουν) να διαβάσουν
«Χέρας υιός Γιανίκας έν» αυτός το παίρνει το χαρτί,
και το διαβάζει κι ολοφύρεται.
«Σίτ’ αναγνώθ’ σίτ’ ανακλαίγ’ σίτ’ ανακρούγ’ την κάρδιαν.
Ν’ αοιλλή εμάς, να βάι εμάς, η Pωμανία πάρθεν.»

28-pontos
Αργυρουπολη, Ποντος

Ο Καβαφης αναφερεται στο ακολουθο δημοτικό ποίημα του Ποντου.
Πάρθεν η Ρωμανία 

Έναν πουλίν, καλόν πουλίν εβγαίν’ από την Πόλην°
ουδέ στ’ αμπέλια κόνεψεν ουδέ στα περιβόλια,
επήγεν και-ν εκόνεψεν α σου Ηλί’ τον κάστρον.
Εσείξεν τ’ έναν το φτερόν σο αίμα βουτεμένον,
εσείξεν τ’ άλλο το φτερόν, χαρτίν έχει γραμμένον,
Ατό κανείς κι ανέγνωσεν, ουδ’ ο μητροπολίτης°
έναν παιδίν, καλόν παιδίν, έρχεται κι αναγνώθει.
Σίτ’ αναγνώθ’ σίτε κλαίγει, σίτε κρούει την καρδίαν.
“Αλί εμάς και βάι εμάς, πάρθεν η Ρωμανία!”
Μοιρολογούν τα εκκλησιάς, κλαίγνε τα μοναστήρια
κι ο Γιάννες ο Χρυσόστομον κλαίει, δερνοκοπιέται,
-Μη κλαίς, μη κλαίς Αϊ-Γιάννε μου, και δερνοκοπισκάσαι
-Η Ρωμανία πέρασε, η Ρωμανία ‘πάρθεν.
-Η Ρωμανία κι αν πέρασεν, ανθεί και φέρει κι άλλο. 

(Δημοτικό τραγούδι του Πόντου)

κονεύω: σταθμεύω για ανάπαυση ή για ύπνο.
σου: στου. 
Ηλί’ τον κάστρον: το κάστρο του Ήλιου.
εσείξεν: έσεισε, τίναξε.
σο: στο.
Ατό: αυτό.
κι: δεν. 
Σίτ’: ενώ, καθώς.
κρούω: χτυπώ, δέρνω.
δερνοκοπισκάσαι: δέρνεσαι και χτυπιέσαι.

γ. Η Αλωση της Πολης

Tο ποίημά «Πάρθεν», γραμμένο στο 1921, είναι εκμυστήρευση του ποιητή για την εντύπωση που του προξένησε το διάβασμα των ιστορικών δημοτικών μας τραγουδιών, και ιδιαίτερα ενός που είναι γραμμένο στο γλωσσικό ιδίωμα της Τραπεζούντας και σχετίζεται με την Αλωση της Κωνσταντινουπόλεως και της Θεσσαλονίκης. Ο τίτλος του ποιήματος του Καβάφη «Πάρθεν» σημαίνει «επάρθη», δηλαδή έπεσε στα χέρια των Τούρκων η Κωνσταντινούπολη. Μαζί με το ποίημα της Αλώσεως θυμάται και τ’ άλλα δημοτικά τραγούδια των κλεφτών.

Η Αγγελικη Ζιακα, σημειωνει στο πολυ ενδιαφερον αρθρο της “Η ελληνική λαϊκή μούσα και το Ισλάμ κατά την εποχή της οθωμανικής κυριαρχίας“:

“Το προφητικό όραμα του ποιήματος που παρουσιάζει την Ρωμανία να ανθίζει ακόμη και νεκρή, οδήγησε,

κατά την Ε. Γλύκατζη‐Αρβελέρ, τους Έλληνες να υιοθετήσουν ως σύμβολο της  ιστορίας  τους,  συχνά  βέβαια  άτεχνο,

το  μυθικό  πουλί  φοίνιξ,  που  ξαναγεννιέται  από  τις στάχτες  του.

Βλ.  Ελ.  Γλύκατζη‐Αρβελέρ,  Η  πολιτική  ιδεολογία  της  Βυζαντινής  αυτοκρατορίας, μτφρ. από την γαλλική, Αργώ, Αθήνα 1977, σ. 144. ”

115agia-sofia

Θεοφιλος Παλαιολογος 

Μαρτιος 1903;

Ο τελευταίος χρόνος είν’ αυτός. Ο τελευταίος των Γραικών
αυτοκρατόρων είν’ αυτός. Κι αλίμονον
τι θλιβερά που ομιλούν πλησίον του.
Εν τη απογνώσει του, εν τη οδύνη
ο Κυρ Θεόφιλος Παλαιολόγος
λέγει «Θέλω θανείν μάλλον ή ζην».

A Κυρ Θεόφιλε Παλαιολόγο,
πόσον καημό του γένους μας, και πόση εξάντλησι
(πόσην απηύδησιν από αδικίες και κατατρεγμό)
οι τραγικές σου πέντε λέξεις περιείχαν.

δ. Η ορθογραφια του Καβαφη

Ο Παντελης Μπουκαλας εγραψε στην Καθημερινη σχετικα με την “απηύδησιν“.

“Aντίθετα, «λάθος με νόημα», εσκεμμένο, θα μπορούσε ίσως να θεωρηθεί εκείνο το «απηύδησιν» του «κρυμμένου» ποιήματος «Θεόφιλος Παλαιολόγος», που σωστά (παρότι λανθασμένο…) τυπώθηκε έτσι ακριβώς από τον Γ. Π. Σαββίδη και ανατυπώνεται τώρα, από τον Mανόλη Σαββίδη λ.χ. στο «K. Π. Kαβάφης, Ποιήματα (1882-1932)» («Eρμής», 2003) ή από τη Σόνια Iλίνσκαγια στο «K. Π. Kαβάφης, Aπαντα τα ποιήματα» («Nάρκισσος», 2003). Λαθεμένο είναι βέβαια το «απηύδησις», και δεν χρειάζεται ν’ ανοίξει κανείς τα λεξικά για να δει το σωστό «απαύδησις». Δεν είναι πάντως εντελώς απίθανο να λαθεύει επίτηδες ο Kαβάφης, μεταφέροντας την αύξηση του ρήματος στο ουσιαστικό για να επιτείνει ακριβώς την έννοια της απαυδήσεως σε συμφραζόμενα που το απαιτούν: «A Kύρ Θεόφιλε Παλαιολόγο / πόσον καϋμό του γένους μας, και πόση εξάντλησι / (πόσην απηύδησιν από αδικίες και κατατρεγμό) / η τραγικές σου λέξεις περιέχουν». Kαι τώρα ακόμα, όσο ακούω, λόγιοι και λαϊκοί προτιμούν, χάριν εμφάσεως, τον αυξημένο τύπο, «απηύδισα», σ’ ένα ρήμα μάλλον δημοτικό, και όχι το περισσότερο αναμενόμενο «απαύδισα».”

port

Μιση Ωρα

Ιανουαριος 1917

Μήτε σε απέκτησα, μήτε θα σε αποκτήσω
ποτέ, θαρρώ. Μερικά λόγια, ένα πλησίασμα
όπως στο μπαρ προχθές, και τίποτε άλλο.
Είναι, δεν λέγω, λύπη. Aλλά εμείς της Τέχνης
κάποτε μ’ έντασι του νου, και βέβαια μόνο
για λίγην ώρα, δημιουργούμεν ηδονήν
η οποία σχεδόν σαν υλική φαντάζει.
Έτσι στο μπαρ προχθές —βοηθώντας κιόλας
πολύ ο ευσπλαχνικός αλκολισμός—
είχα μισή ώρα τέλεια ερωτική.
Και το κατάλαβες με φαίνεται,
κ’ έμεινες κάτι περισσότερον επίτηδες.
Ήταν πολλή ανάγκη αυτό. Γιατί
μ’ όλην την φαντασία, και με το μάγο οινόπνευμα,
χρειάζονταν να βλέπω και τα χείλη σου,
χρειάζονταν να ’ναι το σώμα σου κοντά.

Κωνσταντίνος Π. Καβάφης

Broad Art Museum

 

On Wine and Love – Περι Οινου και Ερωτος

Εισαγωγη

Οινος και Ερως, διδυμο ανικητο.

Δυσκολη η ζωη.

Πιο δυσκολη αν σου λειπει το ενα απο τα δυο.

Ασηκωτη αν σου λειπουν και τα δυο.

Διαβαινω και περισυλλεγω, και ευχομαι Εορτας με Οινο και Ερωτα εις απασες και απαντες.

Ξεκινω με Ευριπιδη, απο την τραγωδια του “Ιφιγενεια εν Αυλιδι”. Συνεχιζω με τον Αθηναίο Αντιφάνη απο τον Δειπνοσοφιστη Β του Αθήναιου,  τον Παλλαδά της Αλεξάνδρειας, και κλεινω με τον Ανδρεα Εμπειρικο.

Ι. Ευριπιδη, Ιφιγενεια εν Αυλιδι (480-406 π.Χ.)

Χορος

Καλοτυχοι που χαιρονται τον ερωτα

με μετρο

και συνεση κρατουν

και τη γαληνια τους καρδια

δεν την χτυπουν παραφορες

οταν διπλες τις σαϊτιες ο χρυσομαλλης Ερωτας

επανω τους καρφωνει –

τη μια χαρα τετρακλωνη

την αλλη συμφορα!

Μη μου τη ριχνεις της συμφορας τη σαϊτια

γλυκια μου Αφροδιτη.

Ας μην ειναι πανεμορφο της κλινης μου το ταιρι

ας ειναι ο ποθος μου γλυκος,

μεραδι ας εχω στις χαρες

κι ας λειπει το περισσιο.

(Μεταφραση Κωστα Τοπουζη, Εκδοσεις Επικαιροτητα)

ΙΙ. Το Αφανερωτο Φανερο (Αντιφανης, Αθηναιος κωμωδιογραφος, 408-334 π.Χ.)

Ο Αντιφανης στον Β Δειπνοσοφιστη του Αθήναιου ακουγεται να λεει:

“Να κρυψει, Φειδια,

ολα τ’αλλα καποιος θα μπορουσε εκτος απο δυο,

το οτι πινει κρασι και τ’οτι μπλεχτηκε σε ερωτα.

Διοτι αυτα τα δυο τα φανερωνουν τα ματια

και τα λογια τους – ετσι οσους τ’αρνουνται

αυτους κυριως… τους κανουν φανερους”

(Μεταφραση Θεοδωρος Γ. Μαυροπουλος, Εκδοσεις Κακτος)


ΙΙΙ. Παλλαδάς (Αλεξανδρεια, 4ος αιωνας μ.Χ.)

Το θανατο χρωστουν ολοι οι θνητοι, και κανεις τους

αν αυριο θα ζει δεν το γνωριζει.

Καλα στο νου σου να το βαλεις, ανθρωπε μου,

και να ευφραινεσαι – δωρο του Διονυσου η ληθη του θανατου.

Τερπου, στο βιο τον εφημερο η Αφροδιτη ας σ’οδηγησει.

Και τ’άλλα όλα, ασε να τα ρυθμισει η Τυχη.

(Συμποτικα Επιγραμματα, Μεταφραση Παντελη Μπουκαλα, Εκδοσεις Αγρα)

ΙV. Ανδρεας Εμπειρικος, Η Μανταλενα (Αθηνα, 1970)

Εγω φιλουσα σαν τρελος την Μανταλενα. Την φιλουσα παντου, στα στηθη, στα μαλλια, στα ματια, που ησαν ολα νοτισμενα απο γλυκιαν αρμυρα, αλλα τη στιγμη που την φιλησα εν τελει, στο στομα, η ηδυτης του φιλιου ητανε τοση, που τα χερια μου γλυστρησαν απο το κορμι της, και επεσα με παφλασμο μεσα στο νερο.

(Γραπτα ή Προσωπικη Μυθολογια, Εκδοσεις Αγρα)

Υ.Γ.1 Η εικαστικη διασταση της σημερινης “Ελληνικης” αναρτησης προερχεται απο τους: Bronzino, Caravaggio, Velazquez, Cabanel, Cezanne.

Υ.Γ.2 Ισως σας ενδιαφερει και η “Συρραφη περι Διονυσου“, μια παλαιοτερα αναρτηση μου.

Beseech you Gongyla – Κελομαι σε Γογγυλα

Paul Binnie, Sleeping Woman (Nemuru onna)
Paul Binnie, Sleeping Woman (Nemuru onna)

 Σαπφω: Κελομαι σε Γογγυλα

Κέλομαί σε Γογγύλα
Πέφανθι λάβοϊσά μα
Γλακτίν αν σε δηύτε πόθος
αμφιπόταταϊ.
ταν καλάν α γαρ κατάγωγις αυτά
απτόαισ’ ιδοϊσαν, εγώ δε χαίρω,
και γαρ αύτα δη τόδε μέμφεταί σοι
Κυπρογένηα.

Αποδοση Οδυσσεα Ελυτη

Σε φωνάζω Γογγύλα
Φανερώσου πάλι κοντά μου
Το χιτώνα τον άσπρο σαν το γάλα όταν φοράς,
νά ‘ξερες τους πόθους που σε τριγυρίζουν
όμορφη, και πώς χαίρομαι που δεν είμαι εγώ,
μα η ίδια η Αφροδίτη που σε μαλώνει.

Sappho and Alkaios, Kalathos from Akragas, Sicily, 470BC
Sappho and Alkaios, Kalathos from Akragas, Sicily, 470BC

Μελοποιηση Μανου Χατζηδακι

.. Σε φωνάζω Γογγύλα Φανερώσου πάλι κοντά μου.

Το χιτώνα τον άσπρο σαν το γάλα όταν φοράς, νά ‘ξερες τους πόθους που σε τριγυρίζουν !

όμορφη, και πώς χαίρομαι που δεν είμαι εγώ, μα η ίδια η Κυπρογένητη (Αφροδίτη) που σε μαλώνει.

Η αποδοση της Φλερυς Νταντωνακη

 Η μοναδικη φωνη της Φλερυς Νταντωνακη αποδιδει τη μελοποιηση του Μανου Χατζηδακι στο κλιπ που ακολουθει.

Σημειωση: Ο  Paul Binnie γεννηθηκε στη Σκωτια και εζησε πολλα χρονια στην Ιαπωνια. Σημερα ζει και δουλευει στην Αγγλια.

Σημειωσεις.

1. κελομαι: καλω, φωναζω

Richard Wagner – Mathilde Wesendonck

Συνεχιζω σημερα στο μονοπατι  των ερωτων και των μουσων.  Μετα τον Ευγενιο Ονεγκιν και την Τατιανα,  τον Λεος Γιανατσεκ και την Καμιλα Στοσλοβα,  ηρθε η σειρα του Ριχαρδου Βαγκνερ και της  Ματθιλδης Βεζεντονκ.

Ριχαρντ Βαγκνερ - Πορτραιτο απο τον Ρενουαρ
Ριχαρντ Βαγκνερ - Πορτραιτο απο τον Ρενουαρ

Ο Ριχαρδος Βαγκνερ απο το 1849 ηταν προσφυγας, εχοντας εγκαταλειψει τη Λειψια, και καταδιωκομενος για τις πολιτικες του αντιληψεις.

Το 1851 βρηκε καταλυμα στη Ζυριχη, στο σπιτι του εμπορου Οτο Βεζεντονκ, που τον γνωρισε σε μια συναυλια με εργα του. Μαζι με τον Βεζεντονκ, γνωρισε και τη γυναικα του Ματθιλδη.

Οι Βεζεντονκ ηταν πατρονες των τεχνων και της μουσικης. Στο σπιτι τους στη Ζυριχη δεχοντουσαν τον Φρανς Λιστ, οπως κα τους Χανς και Κοζιμα φον Μπυλοου.

Οτο και Ματθιλδη Βεζεντονκ
Οτο και Ματθιλδη Βεζεντονκ

Ο ευκαταστατος εμπορος μεταξης διεθεσε στον Βαγκνερ και τη γυναικα του Μινα ενα ξυλινο σπιτι στον κηπο της βιλλας του, που ο Βαγκνερ ονομασε το “Ασυλο στον Πρασινο Λοφο”. Εκει αναπτυχθηκε το παραφορο παθος του Συνθετη προς την Ματθιλδη.

Την παραμονη Πρωτοχρονιας του 1857 ο Συνθετης παραδιδει το λιμπρεττο του “Τριστανος και Ιζολδη” στην αγαπημενη του, με αφιερωση: “Πληρης χαρας, χωρις ιχνος απο πονο, αγνος και ελευθερος, για παντα μαζι σου”.

Οπως συνηθιζεται, η γυναικα του Βαγκνερ παρελαβε κατα λαθος ενα ερωτικο σημειωμα προς την Ματθιλδη και ανοιξαν οι πυλες της Κολασεως. Λιγο αργοτερα, τον Αυγουστο 1858 ο Βαγκνερ αναχωρει εσπευσμενα απο τον Πρασινο Λοφο, με κατευθυνση τη Βενετια. Χωριζει την Μινα, και χανεται απο τον κοσμο της Ματθιλδης. Σε επιστολη του στην Ελιζα Βιλλε το 1863 ο Βαγκνερ ομολογει οτι η Ματθιλδη ηταν ο πρωτος και μοναδικος του ερωτας.

Οι Βεζεντονκ το 1871 πουλανε την βιλλα και επιστρφουν στη Γερμανια.

Η Βιλλα στονΠρασινο Λοφο
Η Βιλλα στον Πρασινο Λοφο

 Απο το 1952 η Βιλλα ειναι το Μουσειο Ριτμπεργκ στην πολη της Ζυριχης. Το “Ασυλο” του Βαγκνερ ειναι σημερα η Βιλλα Σονμπεργκ.

Το ερωτικο παθος του Βαγκνερ τον οδηγησε στο να μελοποιησει πεντε ποιηματα της Ματθιλδης, τα “Τραγουδια Βεζεντονκ”.

Mathilde Wesendonck (1850) by Karl Ferdinand Sohn, in the StadtMuseum Bonn
Mathilde Wesendonck (1850) by Karl Ferdinand Sohn, in the StadtMuseum Bonn

Η Ματθιλδη εκτος απο ποιηματα, εγραψε βιβλια και εκανε μεταφρασεις.

Παραθετω στη συνεχεια στα αγγλικα δυο απο αυτα, σε ανεπαναληπτες ερμηνειες απο δυο Μεγαλες Κυριες του Ρεπερτοριου.

Im Treibhaus (In the Hothouse)

High-vaulted crowns of leaves, Canopies of emerald,

You children of distant zones, Tell me, why do you lament?

Silently you bend your branches, Draw signs in the air,

And the mute witness to your anguish – A sweet fragrance – rises.

In desirous longing, wide You open your arms,

And embrace through insane predilection

The desolate, empty, horrible void.

I know well, poor plants, A fate that we share,

Though we bathe in light and radiance,

Our homeland is not here!

And how gladly the sun departs

From the empty gleam of the day,

He veils himself, he who suffers truly,

In the darkness of silence.

It becomes quiet, a whispered stirring

Fills uneasily the dark room:

Heavy drops I see hovering On the green edge of the leaves.


Ακολουθει παραπομπη στο YouTube οπου η περιφημη Γερμανιδα σοπρανο Waltraut Meier αποδιδει το τραγουδι “Im Treibhaus”.

Οπως αναφερει ο Ιωαννης Φουλιας “Η μουσική του τραγουδιού Στο θερμοκήπιο (Im Treibhaus) υπήρξε μια μελέτη για τον Τριστάνο που βρήκε εφαρμογή στην εισαγωγή της τρίτης πράξεως του δράματος, με αντίστοιχο και στις δύο περιπτώσεις εξωμουσικό περιεχόμενο, δηλαδή την έκφραση του αισθήματος της μοναξιάς και της απουσίας του ιδανικού “περιγύρου”. ”

Traume

(Dreams)

Tell me, what kind of wondrous dreams are embracing my senses,

that have not, like sea-foam, vanished into desolate Nothingness?

Dreams, that with each passing hour, each passing day, bloom fairer,

and with their heavenly tidings roam blissfully through my heart!

Dreams which, like holy rays of light sink into the soul,

there to paint an eternal image: forgiving all, thinking of only One.

Dreams which, when the Spring sun kisses the blossoms from the snow,

so that into unsuspected bliss they greet the new day, so that they grow,

so that they bloom, and dreaming, bestow their fragrance,

these dreams gently glow and fade on your breast, and then sink into the grave.

    Translation from German to English copyright © byEmily Ezust 
    (emily (AT) lieder (DOT) net)

Παραθετω απο το YouTube την εκτελεση του τραγουδιου απο την Αμερικανιδα Σοπρανο Jessye Norman. Μεθεξη!

“Traume”