The Poet George Sarantaris – Ο Ποιητης Γιωργος Σαρανταρης

Τον Γιωργο Σαρανταρη τον γνωρισα ενα βραδυ οταν ο αντρας μιας καλης φιλης, ερασιτεχνης ποιητης, μου εφερε στο σπιτι ενα βιβλιο με τα ποιηματα του. Πιασαμε την κουβεντα για αλλα θεματα, και μολις προλαβε να μου πει “ειναι μεγαλος ποιητης, αλλα αγνωστος”. Ο χρονος περασε και το βιβλιο με τα ποιηματα του Σαρανταρη στολιζαν τη βιβλιοθηκη, ενω εγω οργωνα τα Βαλκανια. (Θυμαμαι οτι εκεινη την εποχη ειχα διασχισει τα συνορα Βουλγαριας – ΠΓΔΜ πεζος σε ενα ορεινο περασμα, και αμεσως μετα αντικρυσα ενα καρο που το εσερνε ενα τεραστιο βοδι. Ευτυχως το αυτοκινητο που ειχα παραγγειλει με περιμενε, κι ετσι δεν χρειαστηκε να ανεβω στο καρο.)

Καποια στιγμη το ανοιξα και αρχισα να διαβαζω. Και συνεχιζω να διαβαζω.   

“Η Ευρώπη είναι ένα μεγάλο κοιμητήριο. Η Ευρώπη δεν έχει Αγάπη και δεν πιστεύει στην Ανάσταση.”

Γιώργος Σαραντάρης στον Γιάννη Τσαρούχη

Ο ποιητης, στοχαστης και συγγραφεας Γωργος Σαρανταρης γεννηθηκε στην Κωνσταντινουπολη το 1908, γονος ευπορης οικογενειας εμπορων. Απο το 1910 εως το 1931 εζησε στην Μπολονια, στην Ιταλια. Το 1931 ερχεται στην Αθηνα οπου και εγκαθισταται.

Το 1934 γνωριζεται με τον Οδυσσεα Ελυτη. Η σχεση τους ειναι βαθεια και γνησια.

“Για τους Αθηναίους φερέλπιδες νέους των γραμμάτων η άφιξή του στην ελληνική πρωτεύουσα διχάζει τα πνεύματα: ο ποιητής-στοχαστής είναι και παραμένει τα χρόνια εκείνα ο αινιγματικός ξένος που πρέπει να τον προσεταιριστούν ή να τον απορρίψουν ως «παρείσαχτο», όπως τον σκιαγραφεί ο Οδυσσέας Ελύτης στα Ανοιχτά χαρτιά του («Το χρονικό μιας δεκαετίας»)” (Λιζυ Τσιριμωκου, ΤΑ ΝΕΑ)

 Το 1940 κατατασσεται στον ελληνικο στρατο και πηγαινει στο αλβανικο μετωπο, οπου και αρρωσταινει βαρεια απο  κοιλιακο τυφο. Την Ανοιξη του 1941 επιστρεφει και πεθαινει στην Αθηνα, σε ηλικια μολις 33 ετων.

 Ο Ελυτης συντετριμενος μετα τον θανατο του φιλου του, γραφει δριμυτατο κατηγορητηριο εναντιον των στρατιωτικων αρχων που κρατησαν στην Αθηνα τους θαμωνες των ζαχαροπλαστειων και εστειλαν στο μετωπο τον φιλασθενο Σαρανταρη, σε βεβαιο θανατο.

Τοῦ χρόνου ἀνάγλυφη εἰκόνα

Δὲν ὀνειρεύτηκα ποτὲ τὸ χρόνο
Καὶ τὴ συντροφιά του
Μήτε τὴν ἀπουσία τοῦ ὀσφράνθηκα ποτὲ
Σὲ κάποιο ἐλάχιστο ἡδονικό μου ὕπνο

Μόλις πεθάνει

Μόλις πεθάνει

Ἡ ἀγάπη
Θέλει σιωπὴ μεγάλη
Γιὰ νά ῾βρει στὴν ἄκρη τοῦ πόνου
Τὴν περίφημη λίμνη
Τὴ λήθη.

Πάλι ο ουρανός ανοίγει εδώ την πύλη
Πάλι σηκώνει τη σηµαία
Εµείς µπαίνουµε χωρίς φόβο
Τα µάτια τα πουλιά µαζί µας µπαίνουν
Αστράφτει η πολιτεία αστράφτει ο νους µας
Η φαντασία τους κήπους πληµµυράει
Είναι παιδιά που στέκονται στις βρύσες
Κορυδαλλοί στους όρθρους ακουµπάνε
Στις λεµονιές άγγελοι χορτάτοι
Είναι αηδόνια που παντού ξυπνάνε
Φλογέρες παίζουν έντοµα βουίζουν
Είναι τραγούδια η στάχτη των νεκρών
Και οι νεκροί κάπου αναγεννιούνται πάλι
Ολούθε µας µαζεύει ο Θεός
Έχουµε χέρια καθαρά και πάµε.

Ποιος ειν’ τρελλος απο ερωτα

(εγινε τραγουδι απο το Μανο Χατζηδακι, στον “Μεγαλο Ερωτικο”, αποδοθηκε για πρωτη φορα απο την Φλερυ Νταντωνακη).

Ποιος είν’ τρελός από έρωτα

ας κάνει λάκκους την αυγή
να πάμε εκεί
να πιούμε τη βροχή

Μια που εμείς σ’ όποια στέγη αράξουμε
σ’ όποιαν αυλή
ο άνεμος χαλνάει τον ουρανό τα δέντρα
κι η στείρα γη
μέσα σ’ εμάς βουλιάζει

Ποιος είν’ τρελός από έρωτα
ας κάνει λάκκους την αυγή
να πάμε εκεί
να πιούμε τη βροχή

“Δεν έχω γνωρίσει, θα ‘θελα να το διακηρύξω, μορφή
πνευματικού ανθρώπου αγνότερη από τη δική του.”
(Οδυσσέας  Ελύτης για τον Γιώργο Σαραντάρη )

Γιώργος Σαραντάρης  (ποιημα του Οδυσσεα Ελυτη)

Θ’ ανάψω δάφνες να φλομώσει ο ουρανός
μήπως και μυριστείς πατρίδα και γυρίσεις
μέσ’ απ’ τα δέντρα που σε γνώριζαν και που γι’ αυτό
τη στιγμή του θανάτου σου άξαφνα τινάξανε άνθος

Εμάς τους γύφτους άσε μας
τους «οικούντας εν τοις κοίλοις»
τι δε νογάμε από γιορτή

Και τα πουλιά δε βάνουμε προσάναμμα
μα στον ύπνο μας καθώς μας είχες μυήσει
δώθε από τη φθορά πλέκουμε τους κισσούς
μακριά σου πιο κι απ’ το Α του Κενταύρου

«Ως εν τινι φρουρά εσμέν»
μαργωμένοι μες στο χρόνο
κι από τραγούδι αμάθητοι

Μόνος εσύ ο αιρετικός της ύλης αλλ’
ομόθρησκος των αετών το ύστερο άλμα
τόλμησες. Κι οι ποιμένες σ’ είδανε της Πρεμετής
μες στης άλλης χαράς το φως να οδοιπορείς πιο νέος

Τι κι αν ο κόσμος μάταιος
έχεις μιλήσει ελληνικά
ως «εις τον έπειτα χρόνον»

κι από την ομιλία σου ακόμη
βγάνουν θυμίαμα οι θαλασσινοί κρίνοι
και κάποιες θρυλικές κοπέλες κατά σε
μυστικά στρέφουνε τον καθρέφτη του ήλιου.

1955

“Ο Σαραντάρης, αγέννητος ακόμη και κυοφορούμενος στην εποχή μας, μεταξύ ουρανού και γης, σπασμωδικός, με την ενέργεια ενός παιδιού και τη γνώση ενός μεσήλικα, μας διδάσκει ότι η ποίηση μπορεί να μην έχει μία πατρίδα, ο άνθρωπος μία ζωή, ο ποιητής ένα θνητό και πεπερασμένο έργο,η Μούσα μία κατοικία. Κι απ’ την άλλη, ο Λορεντζάτος, με την έγνοια του για το τι μπορεί να σηκώσουν ο τόπος και ο χρόνος ο ελληνικός, μας διδάσκει ότι τα σημαντικά έργα, ο Ηράκλειτος και τα κοντάκια του Ρωμανού του Μελωδού, ο Παπαδιαμάντης και ο Ομηρος, η Λειτουργία του Χρυσοστόμου και ο Σολωμός, ανήκουν κατ’ αρχάς στον τόπο τους και κατόπιν στην οικουμένη. Ωραία συζυγία, όμορφη αναμόχλευση.”

(Χαρης Μεταλλινος, στην Ελευθεροτυπια, παρουσιαζοντας το βιβλιο του Σαρανταρη

“Οι γνωριμίες και η φιλία”

Σημειώσεις για τις Αναμνήσεις που δε θα γράψω ποτέ

μετάφραση: Ζήσιμος Λορεντζάτος)