Real Greece, Part III: Odysseus Elytis – Η πραγματικη Ελλαδα, Μερος ΙΙΙ: Οδυσσεας Ελυτης

“Εάν αποσυνδέσεις την Ελλάδα, στο τέλος θα δεις να σου απομένουν μια ελιά, ένα αμπέλι κι ένα καράβι. Που σημαίνει: με άλλα τόσα την ξαναφτιάχνεις.” (Οδυσσεας Ελυτης, Μικρος Ναυτιλος, ΜΥΡΙΣΑΙ ΤΟ ΑΡΙΣΤΟΝ (ΧΙV)

Πρελουδιο

Εν τω μεσω του ορυμαγδου περι της εκταμιευσεως 5ης δοσεως, της κοκορομαχιας των πολιτικων “αρχηγων”, και των συγκεντρωσεων των “αγανακτισμενων”, αισθανομαι να με καταπνιγει η ακαλαισθησια, η μικροπρεπεια, η ανικανοτητα, η κουτοπονηρια, η βλακεια, η πενια του πνευματος, η ελλειψη ορχεων,  ο στρουθοκαμηλισμος. Καταφευγω λοιπον επειγοντως σε ακομη μια πραγματικη Ελλαδα, που δεν εχει καμμια σχεση με ολα τα ανωτερω, την Ελλαδα του Οδυσσεα Ελυτη.

Η Διαφανεια

“ΟΤΙ ΜΠΟΡΕΣΑ Ν’ ΑΠΟΧΤΗΣΩ μια ζωή από πράξεις ορατές για όλους, επομένως να κερδίσω την ίδια μου διαφάνεια, το χρωστώ σ’ ένα είδος ειδικού θάρρους που μου ‘δωκεν η Ποίηση: να γίνομαι άνεμος για τον χαρταετό και χαρταετός για τον άνεμο, ακόμη και όταν ουρανός δεν υπάρχει..”  (Οδυσσεας Ελυτης, Ο Μικρος Ναυτιλος)

Ο Γ. Μπαμπινιωτης επισημαινει:

“Γενικά, κατόρθωσε να επινοήσει μιαν άλλη μορφή αντισυμβατικής γλώσσας, ώστε να ξυπνάει κάθε φορά τη συγκίνηση, το όνειρο, το συναίσθημα, την εικόνα, τη φαντασία, την ικανότητα να βλέπεις μέσα στα πράγματα, τη διαφάνεια δηλ., και να μεταβάλεις τη φευγαλέα στιγμή σε διάρκεια, μια άλλη βασική έννοια τής ποίησης τού Ελύτη.” (Το Βημα, Ο Ποιητης της Γλωσσας.)

Ο ιδιος ο Ελυτης στην πρωτη παραγραφο της ομιλιας του προς την Ακαδημια Επιστημων της Σουηδιας, αναφερει:

“Ας μου επιτραπεί, παρακαλώ, να μιλήσω στο όνομα της φωτεινότητας και της διαφάνειας. Επειδή οι ιδιότητες αυτές είναι που καθορίσανε τον χώρο μέσα στον οποίο μου ετάχθη να μεγαλώσω και να ζήσω. Και αυτές είναι που ένιωσα, σιγά – σιγά, να ταυτίζονται μέσα μου με την ανάγκη να εκφρασθώ. Είναι σωστό να προσκομίζει κανείς στην τέχνη αυτά που του υπαγορεύουν η προσωπική του εμπειρία και οι αρετές της γλώσσας του. ” (Οδυσσέας Ελύτης:Ομιλία κατά την απονομή του Βραβείου Νόμπελ, Στοκχόλμη, 8/12/1979.)

Αιγαιο και Γλωσσα

Ο ποιητης που λατρεψε το Αιγαιο, και σμιλεψε την ποιηση του με την ελληνικη γλωσσα αποφαινεται:

“Ένα δειλινό στο Αιγαίο περιλαμβάνει τη χαρά και τη λύπη σε τόσο ίσες δόσεις που δεν μένει στο τέλος παρά η αλήθεια.”

“Μια γλώσσα όπως η ελληνική όπου άλλο πράγμα είναι η αγάπη και άλλο πράγμα ο έρωτας. Άλλο η επιθυμία και άλλο η λαχτάρα. Άλλο η πίκρα και άλλο το μαράζι. Άλλο τα σπλάχνα κι άλλο τα σωθικά.”

(Οδυσσεας Ελυτης, Μικρος Ναυτιλος, ΜΥΡΙΣΑΙ ΤΟ ΑΡΙΣΤΟΝ (ΧΙV, ΧV)

Ελληνισμος

Η συρρικνωση του ελληνισμου μετα την επικρατηση των εθνικισμων – δεν το συνειδητοποιησαμε ποτε οσο επρεπε – μας αποστερησε απο τον τροπο να βλεπουμε τα πραγματα με την ανοιχτοσυνη εκεινη και την ισχυ που διεθετε το ιδιο μας το γλωσσικο οργανο σε μια μεγαλη εκταση του πολιτισμενου κοσμου. Απ’ αυτη την αποψη, οσο περιεργο και αν φαινεται, ο πριν απο τους δυο παγκοσμιους πολεμους υπηκοος του μικροσκοπικου τουτου κρατους ανασαινε τον αερα μιας περιπου αυτοκρατοριας. Οι δυνατοτητες του να κινηθει χωρις διαβατηριο γλωσσας καλυπτανε μεγαλα μερη της Ιταλιας και της Αυστριας, ολοκληρη την Αιγυπτο, τη νοτιο Βουλγαρια, τη Ρουμανια, τη Ρωσια του Καυκασου και, φυσικα, την Κωνσταντινουπολη με την ενδοχωρα της, ως κατω, κατα μηκος του Αιγαιου, τη λεγομενη στις μερες μας νοτιοδυτικη Τουρκια.  (Οδυσσεας Ελυτης, Εν Λευκω, Αναφορα στον Ανδρεα Εμπειρικο)

Γιατι γραφετε;

…ρωτανε συχνα τον ποιητη στις συνεντευξεις. Κι εκεινος βιαζεται ν’ απαντησει: “δεν ξερω”. Ειναι αληθεια οτι, απο μιαν αποψη, κι εγω ο ιδιος δεν ξερω. Απο μιαν αλλη ομως αισθανομαι οτι το απολυτως ατομικο μερος του εαυτου μου τοτε μονον θα το δω να επαληθευεται, οταν το αποστερησω απο την ιδιοτητα της προσωπικης περιπτωσης – οταν με αλλα λογια, το καταστησω κοινον.   (Οδυσσεας Ελυτης, Εν Λευκω, Τα μικρα εψιλον)