Posted by Ο Νικολαος Μαυρης ηταν ο νονος μου.
Τον εχω στην καρδια μου και ενθυμουμαι πολυ καλα τις συναντησεις μας. Επισης εχω αρκετα απο τα βιβλια του.
Σε αυτο το κειμενο συνυπαρχουν προσωπικες αναμνησεις, στοιχεια βιογραφικα και αποσπασματα απο τα γραπτα του Δρος Νικ. Γ. Μαυρη (οπως πολυ συχνα υπεγραφε τα κειμενα του).
Αυτονοητα, αυτη ειναι μια προσωπικη ματια.
Θελω να εκφρασω αυτην την αυρα που απεπνεε ο Νικολαος Μαυρης, και ειχα την τυχη να απολαυσω.
Αιγυπτος και Κασος
Ο Νικολαος Γεωργιου Μαυρης (ΝΓΜ) ηταν ενας Ελληνας της διασπορας.
Γεννηθηκε στην πολη Zagazig της Αιγυπτου το 1899, γιος του γιατρου Γεωργιου Μαυρη απο την Κασο, ενα μικρο νησι στη Νοτιοανατολικη γωνια του Αγαιου, χωμενο αναμεσα στην Κρητη και την Καρπαθο.
Tο Zagazig ειναι μια πολη στο Δελτα του Νειλου, περιπου 50 μιλια βορια του Καϊρου και θεωρειται το κεντρο της εμποριας βαμβακιου και σιτηρων της Αιγυπτου.
Μερικες φορες ο ΝΓΜ αναφεροταν στην περιοδο της ζωης του που εζησε στην Αιγυπτο. Παντοτε με πολλη αγαπη και νοσταλγια.
Την θεωρουσε την πιο “αθωα” περιοδο της ζωης του. Εκεινες τις στιγμες ανεφερε και μερικες αραβικες λεξεις χωρις παντα να τις μεταφραζει.
Ητανε τοσο ωραιος ο ηχος των Αραβικων λεξεων, αντηχουσαν σαν μουσικη!
Σε αρθρο της, η Φωτεινη Τομαη στην εφημεριδα “Το Βημα“, μας ενημερωνει σχετικα με τον Ελληνισμο της Αιγυπτου:
“Κατά το τέλος του 18ου αιώνα ο ελληνισμός της Αιγυπτου δεν ξεπερνούσε τις 2.000. Η κατασταση αλλαξε ριζικα μεσα σε ενα αιωνα. Σύμφωνα με μια πρώτη επίσημη απογραφή της Αιγύπτου το 1907, οι κατέχοντες επισήμως την ελληνική υπηκοότητα κάτοικοι της χώρας ανήρχοντο σε 132.947. Το διάστημα μεταξύ 1880 και 1920 σημειώθηκε η μεγαλύτερη οικονομική ανάπτυξη των Ελλήνων της Αιγύπτου. Δημιουργήθηκαν κοινότητες με προεξάρχουσα εκείνη της Αλεξανδρείας, αλλά και του Καΐρου, σύλλογοι και εμπορικά σωματεία, αδελφότητες, ενώ ιδρύθηκαν νοσοκομεία, πτωχοκομεία, ορφανοτροφεία ακόμη και φιλανθρωπικά σωματεία για την ενίσχυση με συσσίτια των αδυνάμων να συντηρηθούν οικονομικά. Γενικά ο ελληνισμός της Αιγύπτου ανεδείχθη σε κυρίαρχη από οικονομικής πλευράς δύναμη, με έντονη πνευματική και κοινωνική δράση, λαμπρύνοντας την ίδια του την πατρίδα, την Ελλάδα, στη φιλόξενη γη της Αιγύπτου, μιας χώρας με μακραίωνη επίσης ιστορία.”
Στον Προλογο του πρωτου τομου της Δωδεκανησιακης Βιβλιογραφιας του εκδοθηκε το 1965 (βλεπε και παρακατω), και απεσπασε το Βραβειον της Ακαδημιας Αθηνων το 1957, ο ΝΓΜ αναφερει:
“Εχει μια μικρη ιστορια το βιβλιο αυτο. Μια ιστορια που αρχιζει πριν απο πολλα χρονια, οταν ο γραφων – νεαρος τοτε μαθητης του Γυμνασιου στο Καϊρο – ενδιαφερομενος για την ιστορια της ιδιαιτερας του πατριδας, ερευνουσε διαφορα συγγραμματα και περιοδικα, ιδιως στην εκει Εθνικη Βιβλιοθηκη, με τον σκοπο και την ελπιδα να βρη κατι σχετικο με την ιστορια της Κασου.”
Απο τα γυμνασιακα του χρονια λοιπον ξεκιναει το μεγαλο ταξιδι της βιβλιογραφικης ερευνας, που τοσα πολλα απεδωσε και στα Δωδεκανησα αλλα και στην Ελλαδα.
Ειναι χαρακτηρισιτκη η προταση με την οποια ο ΝΓΜ κλεινει τον Προλογο:
“Ετσι γραφτηκε το βιβλιο αυτο, που για μενα δεν ειναι απλως ενα βιβλιο αλλα ενα αληθινο βιωμα, αφου τοσα χρονια το εζησα και με εζησε.”
Απο την Αιγυπτο στην Αμερικη
Το προθεμα “Δρ.” στο ονομα του, οφειλεται στο οτι ο ΝΓΜ ηταν ιατρος. Σπουδασε ιατρικη στην Αθηνα απο το 1918 εως το 1923.
Το 1923 επιστρεφει στην Αιγυπτο, οπου παραμενει μεχρι το 1925.
Το 1925 πηγαινει στο Παρισι οπου εξειδικευεται στην οφθαλμιατρικη, και παρακολουθει μαθηματα φιλολογιας και νομικης.
Το 1935 παντρευεται την Ιουλια Νικολαου, κορη Κασιωτη εφοπλιστη, με την οποια απεκτησε τεσσερα παιδια.
Το 1936 εγκαθισταται οικογενειακως στην Αθηνα, οπου θα παραμεινει μεχρι το 1940.
Στις 15 Απριλιου 1936 ιδρυει μαζι με επτα αλλους Δωδεκανησιους διανοουμενους την Εταιρια Δωδεκανησιακων Μελετων.
Το “Πρακτικον Ιδρυσεως Εταιριας Δωδεκανησιακων Μελετων” αναφερει:
“Εν Αθηναις σημερον την 15ην Απριλιου 1936 ημεραν Τεταρτην και ωραν 7 μ.μ. οι υπογεγραμμενοι Δωδεκανησιοι διανοουμενοι συνελθοντες εν τη οικια του Δρος Νικ. Μαυρη απεφασισαμεν την ιδρυσιν οργανωσεως υπο την επωνυμιαν ‘Εταιρια Δωδεκανησιακων Μελετων’ οι σκοποι και αι κατευθυνσεις της οποιας καθορισθησονται δια του καταστατικου της υπο την εγκρισιν απαντων των ιδρυτων.
(ακολουθουν τα ονοματα και οι υπογραφες των ιδρυτων)
Μιχ. Μιχαηλιδης Νουαρος
Δρ. Νικ. Γ. Μαυρης
Εμμανουηλ Πρωτοψαλτης
Βασσος Βαρικας
Ανδρεας Παπανδρεου
Αναστασιος Φραγκος
Γεωργιος Θ. Γεωργιαδης
Βασσος Χανιωτης”
Η φωτοτυπια του Πρακτικου περιλαμβανεται στον εκτο τομο του περιοδικου συγγραμματος “Δωδεκανησιακον Αρχειον“, 1976.
Ο ΝΓΜ αναφερει (σ.187): “… η ωραια εκεινη προσπαθεια δεν ειχεν αμεσον συνεχειαν. Ολη η προσοχη και η δραστηριοτης των συμπατριωτων μας τοτε, ητο εστραμμενη κυριως και πρωτιστως προς τους απελευθερωτικους μας αγωνας. … μονο μετα την απελευθερωσιν των νησιων μας και την ενσωματωσιν των επραγματοποιηθη η ΔΙΛΕ (Δωδεκανησιακη Ιστορικη και Λαογραφικη Εταιρια)”
(Σημειωση δικη μου: Η ΔΙΛΕ θα επανασυσταθει το 1948 και θα εκδωσει την “Δωδεκανησιακη Βιβλιογραφια” του ΝΓΜ. )
Ο ΝΓΜ δεν θα παραμεινει στην Αθηνα για πολυ. Μετα απο μια συντομη παραμονη στο Παρισι, και με την εναρξη του Β’ Παγκοσμιου Πολεμου, ο ΝΓΜ μεταβαινει στην Αμερικη.
Αμερικη
Αναπτυσσει δραστηριοτητα υπερασπισης των υπο κατοχην Δωδεκανησων, διδάσκει μαθήματα νεοελληνικής λογοτεχνίας σε Πανεπιστήμια των Η.Π.Α. (οπως το Κολουμπια της Νεας Υορκης) και εκδίδει το περιοδικό Βυζαντινά-Μεταβυζαντινά.
Η πρωτη μεγαλη του επιτυχια στην Αμερικη ηταν η αρση του χαρακτηρισμου των Δωδεκανησιων ως “εχθρων” απο το Αμερικανικο Υπουργειο Εξωτερικων.
Απο το 1912 τα Δωδεκανησα ησαν υπο Ιταλικη κατοχη, σαν αποτελεσμα μιας συνθηκης αναμεσα στην Τουρκια και την Ιταλια.
Με δεδομενη την εμποελεμη κατασταση αναμεσα στις ΗΠΑ και την Ιταλια, ηταν φυσικο επακολουθο να θεωρουνται ολοι οι Δωδεκανησιοι “εχθροι”, λογω της Ιταλικης κατοχης, την οποιαν ομως αρχικα παρεβλεψαν οι Αμερικανοι. Ο ΝΓΜ υπεβαλε και παρουσιασε αναγορα σχετικη με το θεμα, και επεισε τους Αμερικανους δια το ορθον του αιτηματος του να παψουν να θεωρουνται οι Δωδεκανησιοι ως “εχθροι αλλοδαποι”.
Η αναφορα που υπεβαλε ο ΝΓΜ εξεδοθη το 1942 σε μπροσουρα με τον τιτλο: «THE DODECANESIANS ARE NOT ENEMY ALIENS»
(Οι Δωδεκανησιοι δεν ειναι εχθροι αλλοδαποι!)
Η επομενη μεγαλη μαχη που εδωσε ο ΝΓΜ αφορουσε ενα κορυφαιο Ιταλο αντιφασιστα, τον κομη Σφορτσα, και τις αποψεις του σχετικα με την επανενωση των Δωδεκανησων με την Ελλαδα. Η έκδοση του γνωστού φυλλαδίου «Sforza contra Sforza » που κυκλοφόρησε κυρίως στις Ηνωμένες Πολιτείες, ανάγκασε τον ίδιο τον Sforza να παραδεχθεί την ελληνικότητα των νήσων.
O Ιταλός κόμης Sforza 1922 εγινε υπουργος Εξωτερικων της Ιταλιας το 1920, και αμεσως σχεδον απερριψε το συμφωνο Βελιζελου – Τιτονι (προκατοχου του) που προεβλεπε την παραδοση των Δωδεκανησων στην Ελλαδα.
Ο Σφορτσα ηταν αντιφασιστας και το 1926 εφυγε απο την Ιταλια, εχοντας παραιτηθει απο το κυβερνητικο του αξιωμα το 1922, με την ανοδο του Μουσολινι στην εξουσια. Απο το 1940 εζησε για λιγο στην Αγγλια και μετα στην Αμερικη, οπου παρεμεινε μεχρι το 1943, οποτε επεστρεψε στην Ιταλια μετα την καταρρευση του Μουσολινι.
Την περιοδο 1947-1951 διετελεσε και παλι υπουργος Εξωτερικων. Απεβιωσε το 1952.
Ο ΝΓΜ ητανε πολυ θορυβημενος επειδη ο Σφορτσα στην Αμερικη δεν ειχε λαβει σαφη θεση για την επανενωση των Δωδεκανησων με την Ελλαδα. Το φυλλαδιο που εξεδωσε το 1943 ειχε σκοπο να ασκησει πιεση στον Σφορτσα για να λαβει μια θεση θετικη για την επανενωση, κατι που τελικα εγινε. Ο κόμης Sforza παραδέχθηκε δημόσια την ελληνικότητα των Δωδεκανήσων και στη Νέα Υόρκη συγκαλείται Πανδωδεκανησιακό Συνέδριο (1943), σε ψήφισμα του οποίου κηρύσσεται η Ένωση των Δωδεκανήσων με την Ελλάδα.
Μετά από την αποχώρηση των Ιταλών τα Δωδεκάνησα (1943) πέρασαν στη γερμανική κατοχή και το 1945 παραδόθηκαν προσωρινά σε βρετανική στρατιωτική κατοχή έως τις 31 Μαρτίου 1947, οπότε παραδόθηκαν στην ελληνική στρατιωτική διοίκηση.
Απο το φυλλαδιο αυτο θεωρω πολυ ενδιαφερον και το παραθετω, το ακολουθο αποσπασμα (η μεταφραση απο το αγγλικο πρωτοτυπο ειναι δικη μου):
‘Για περισσοτερους απο τεσσερις αιωνες υπο Οθωμανικη ηγεμονια, αυτα τα νησια (τα Δωδεκανησα) ησαν πληρως αυτονομα. Η μονη τους συνδεση με την Υψηλη Πυλη ηταν η πληρωμη ενος ετησιου φορου που αποτελουσε και την εμμεση παραδοχη της Οθωμανικης εξουσιας. Η κατοχη των νησιων απο τους Ιταλους το 1912 στη διαρκεια του Ιταλο-Τουρκικου πολεμου, χαρακτηρισθηκε απο τον τοτε υπουργο εξωτερικων της Ιταλιας κ. Τζιολιτι σαν “προσωρινη” και “οφειλομενη σε στρατιωτικους λογους”. ‘
Στην Εισαγωγη του Πρωτου Μερους του Πρωτου Τομου στα “Βυζαντινα – Μεταβυζαντινα”, ο ΝΓΜ γραφει (η μεταφραση απο το αγγλικο πρωτοτυπο ειναι δικη μου):
“Αισθανομεθα οτι η δημιουργια των ‘Βυζαντινων – Μεταβυζαντινων’, μιας περιοδικης εκδοσης αφιερωμενης αποκλειστικα στις σπουδες με θεμα το Βυζαντιο και τη Συγχρονη Ελλαδα, τεκμηριωνεται πληρως απο την σοβαρη ερευνητικη δραστηριοτητα και το ενδιαφερον πολλων γενεων Αμερικανων ερευνητωνπου ασχολουνται με το Βυζαντιο και τη Συγχρονη Ελλαδα… Η δραστηριοτητα του διακεκριμενου Ρωσου ερευνητη καθηγητη Α.Α. Βασιλιεφ στο Ουϊσκονσιν απο το 1925 και Νταμπαρτον Οακς προσφατα, εδωσε μεγαλη ωθηση στις Βυζαντινες σπουδες στην Αμερικη, και τους εδωσε επισης ευρυτερο και πιο συστηματικο χαρακτηρα με την εμπνευση του. “
Απελευθερωση – Πολιτικός Γενικός Διοικητής Δωδεκανήσου
Τέλος στις αρχές του 1948, σύμφωνα με νόμο, τα Δωδεκάνησα αποτέλεσαν Γενική Διοίκηση με έδρα τη Ρόδο και πρώτο «Πολιτικό Γενικό Διοικητή Δωδεκανήσου» το Ν. Μαυρή.
Ο ΝΓΜ παραιτήθηκε στις αρχές του 1950, για να πάρει μέρος στις πρώτες βουλευτικές εκλογές της 5 ης Μαρτίου του 1950 με δικό του συνδυασμό, την «Ανεξάρτητον Πολιτικήν Ένωσιν Δωδεκανήσου» χωρίς να εκλεγεί.
Στις εκλογές της 9 ης Σεπτεμβρίου του 1951 εκλέχτηκε βουλευτής Δωδεκανήσου με τον «Ελληνικόν Συναγερμόν» του Αλέξ. Παπάγου.
Διετέλεσε ξανά Γενικός Διοικητής Δωδεκανήσου την περίοδο Δεκέμβριος 1952 – Απρίλιος 1954.
Μετά τη λήξη της θητείας του το 1954 εγκαταστάθηκε στην Αθήνα.
Για την περιοδο της διοικησης των Δωδεκανησων, ο φιλος του ΝΓΜ Κωστας Αγαπητιδης αναφερει σε ομιλια (1982) αφιερωμενη στον ΝΓΜ τις ακολουθες σημειωσεις του ΝΓΜ:
“Ο ψυχικος παραγων θα ειναι απο τα δυσκολωτερα πραγματα που θα με απασχολησουν. Η πολυχρονος, δηλαδη, σκλαβια, υπο την οποιαν εζησαν οι Δωδεκανησιοι, επεφερε τραυματα ψυχικα, δια την επιλυσιν των οποιων θα εμφυσηθει νεα πνοη. Ειμαι ακομα καταπληκτος απο τον στρατιωτικον χαιρετισμον μερικων κατοικων, και παιδιων ακομα. Προδιδει αυτο μιαν συνηθειαν κτηθεισαν απο την τρομοκρατικην βιαν και την πιεσιν, την ασκηθεισαν υπο των κατακτητων επι του λαου.”
Η Μουσα της Βιβλιογραφιας
Μετα τα Δωδεκανησα και την Κασο, η μεγαλη αγαπη του ΝΓΜ ηταν αναμφισβητητα η Βιβλιογραφια.
Η αγαπη αυτη συνοδευοταν απο ταλεντο και ικανοτητα.
Η «Δωδεκανησιακή Βιβλιογραφία» αποτελει το πρωτο μεγαλο βιβλιογραφικο εργο του ΝΓΜ.
“Η ιδικη μας προσπαθεια απεβλεψεν εις τον καταρτισμον μιας συστηματικης και εξαντλητικης, ει δυνατον, βιβλιογραφιας ητις θα περιελαμβανε – αυτο θα ητο το ιδεωδες – ολα τα σχετικα με την Δωδεκανησον δημοσιευματα , εις οιανδηποτε γλωσσαν, εις οιανδηποτε εποχην και επι οιουδηποτε θεματος και αν εγραφησαν…Εαν ομως η επιθυμητη πληροτης μιας βιβλιογραφιας δεν εξαρταται παντοτε απο την ιδικην μας θελησιν και προσπαθειαν, η ακριβεια των δηοσιευομενων, αποτελει αντιθετως, ιδικην μας και μονον ιδικην μας υποχρεωσιν και ευθυνην. Δια τον λογον αυτον η περιγραφη των λημματων εγενετο, κατα κανονα, εξ αυτοψιας. Τα ολιγα δε εξ αυτων των οποιων κατεστη δυνατη η εξ αυτοψιας περιγραφη, διακρινονται των αλλων εκ του ατερισκου (*) οστις προηγειται του σχετικου λημματος ” (σελιδα κε’ του πρωτου τομου)
Ο πρωτος τομος εκδοθηκε το 1965 στην Αθηνα. Ενας δευτερος τομος εκδοθηκε αργοτερα, ενώ μέχρι σήμερα παραμένει ανέκδοτος ο τρίτος τόμος. Οπως αναφερει ο συγγραφεας στην σελιδα κε’ του πρωτου τομου:
“Ολοκληρον το περισυλλεγεν υλικον αποτελουμενον απο δεκα, περιπου, χιλιαδας λημματα γραμμενα εις 18 γλωσσας εκτος της Ελληνικης, απεφασισθη, δια να ειναι πλεον ευχρηστον, να εκδοθει εις τρεις αυτοτελεις τομους.”
Το δευτερο μεγαλο βιβλιογραφικο εργο του ΝΓΜ ειναι η ιδρυση και λειτουργια της Βιβλιογραφικής Εταιρείας της Ελλάδος. Με το παθος και την επιμονη του η Βιβλιογραφικη Εταιρια της Ελλαδος εξεδωσε Την Ελληνικη Βιβλιογραφια για μερικα χρονια.
Στον Προλογο της Ελληνικης Βιβλιογραφιας 1976, που εκδοθηκε το 1977, ο ΝΓΜ γραφει:
“Εδω, θα θελαμε να μονο να τονισωμε και παλι, την αναγκη να τηρειται, ο ατυχως μη τηρουμενος νομος για την υποχρεωτικη καταθεση στην Εθνικη Βιβλιοθηκη ολων των εκτυπουμενων εντυπων στη χωρα μας…. Μια ειναι, εν τουτοις, η σωτηρια, η μοναδικη λυση για να εχουμε πληρη Γενικη Βιβλιογραφια στον τοπο μας: να προχωρησει η Πολιτεια στη δημοσιευση του νεου νομου ‘Depot Legal’
Αυτος ο νομος ψηφιστηκε τελικα το 2003. Σύμφωνα με αυτον (Ν.3149/2003) το υλικό που κατατίθεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη είναι κάθε αντικείμενο που δημιουργείται για να αποθηκεύσει ή να μεταφέρει, με οποιοδήποτε μέσο, πληροφορίες σε χειρόγραφη, έντυπη, γραφική, ψηφιακή, οπτική, ακουστική ή οποιαδήποτε άλλη δυνατή μορφή.
Στο τελος του Προλογου του 1976, ο ΝΓΜ αναφερεται και στην μητερα μου:
“Στην υπευθυνη της συνταξεως, φιλολογο κυρια Παναγιωτα Μοροπουλου, ξεχωριστες εκφραζουμε ευχαριστιες. Γιατι με δικη της πρωτοβουλια, ανελαβε να διευρυνει τις ερευνες και αναζητησεις που πιο πανω αναφεραμε, παρ’ ολους τους κοπους – σωματικους και πνευματικους – που μια τετοια προσπαθεια προυποθετει. Εργασθηκε επικεφαλης του συνεργειου μας και επετυχε τελικα μια πληροτητα που υπερβαινει καθε προηγουμενηαλλα και με ακριβεια παντα, και με ιδιαιτερη επιμελεια στη συνταξη και εμφανιση του τομου τουτου.”
(Ο προλογος του ΝΓΜ εχει ημερομηνια “Οκτωβριος 1977”. Τον Απριλιο 1977 πεθανε ο πατερας μου.)
Η τελευταια χρονια που επιμεληθηκε ο ΝΓΜ ηταν το 1977. Η εκδοση καθυστερησε δυο χρονια.
Ενα τεραστιο εργο βιβλιογραφιας του ΝΓΜ δεν εχει εκδοθει ακομη, και ισως δεν εκδοθει ποτε.
Ειναι η Ελληνικη Βιβλιογραφια 1864-1897.
(Σημειωση δικη μου: Ο ΝΓΜ αφησε την τελευταια του πνοη το 1978.)
Ενα αλλο δειγμα βιβλιογραφικης τεχνικης του ΝΓΜ παρουσιαζεται στο τευχος 47 του “Ερανιστη“, με τιτλο “Βιβλια ουδεποτε εκδοθεντα“, Αθηνα 1970.
Το ακολουθο αποσπασμα ειναι χαρακτηριστικο:
“Οπως εινε γνωστον, δεν ειναι σπανιαι αι περιπτωσεις των αναδρομικων, ιδιως, βιβλιογραφιωνεις τας οποιας εχουν παρεισφρυσει τιτλοι ‘βιβλιων’ τα οποια ομως εις την πραγματικοτητα ουδεποτε εξεδοθησαν.
Τα βιβλια αυτα δια τα οποια, καθ’οσον γνωριζω, δεν εχομεν ημεις ειδικον ορον, ονομαζουν οι γαλλοι Editions supposees: , οι αγγλοσαξωνες Bibliographical ghosts και οι γερμανοι vermutete Ausgabe. …
Ο πλεον συνηθης (λογος για την παρουσια ‘ανυπαρκτων’ βιβλιων’) οφειλεται εις την τυχον υπαρχουσαν διαφοραν χρονολογιας μεταξυ της σελιδος τιτλου (εσωφυλλου) και του εξωφυλλου. Η διαφορα αυτη μπορει να εινε ενος ετους ή και περισσοτερων ετων….
Εις την δημιουργιαν ανυπαρκτων εκδοσεων συμβαλλει επισης η υπαρξις εις ενα βιβλιον δυο τιτλων, ενος ελληνικου και ενος ξενογλώσσου….
Αναλογα προβληματα δημιουργουνται επισης οταν προκειται περι αχρονολογήτων βιβλιων.
Ούτως, επι παραδείγματι, εχομεν εις την Βιβλιογραφιαν των Γκίνη-Μέξα τα εξης δυο λημματα που αφορουν το ίδιον βιβλίον.
*5384. – Διαλογος μεταξυ Ιωαννου και Δημητριου. Μερος πρωτην (sic). Ο Σολωμος και οι υποψηφιοι του. Εις 8ον, σελ. 43. Ανευ ετους, αλλα πιθανως τω 1851. Φ.Μ. [ιχαλοπουλος].
*6886. – Διαλογος μεταξυ Ιωαννου και Δημητριου. Μερος πρωτην (sic). Ο Σολωμος και οι υποψηφιοι του. Εις 8ον, σελ. 43. Ανευ τοπου και ετους, αλλα πιθανωτατα εν Ζακυνθω τω 1856. ΛΟΒ.Κ. Ι/ΙΙ. “
Οδος Νεοφυτου Βαμβα 3
Απο τις ζωηρωτερες αναμνησεις μου αφορουν τις επισκεψεις στο σπιτι του ΝΓΜ στο Κολωνακι, οδος Νεοφυτου Βαμβα 3, στη δεκαετια του 1960.
Φθαναμε με την μητερα μου στο σπιτι (και γραφειο) του ΝΓΜ γυρω στις 5 το απογευμα.
Ηταν ενα ευρυχωρο μεγαλο διαμερισμα στον δευτερο οροφο. Δεν υπηρχε γυμνος τοιχος, παρα μονον στην κουζινα και την τουαλετα.
Ολοι οι αλλοι τοιχοι ηταν καλυμμενοι απο βιβλιοθηκες που στεναζανε κατω απο τα βαρη των βιβλιων που κρατουσαν.
Το πρελουδιο της συναντησης ητανε μια συζητηση αναμεσα στον ΝΓΜ και την μητερα μου, συνηθως με θεμα το παθος του, τη Βιβλιογραφια, αλλα και τη Λαογραφια.
Συντομο πρελουδιο ομως , για να προλαβουμε το θεατρο: Ιψεν, Στριντμπεργκ, Ντυρενματ.
Δεν θυμαμαι καλα. Παντα απογευματινη παρασταση, που τελειωνε λιγο μετα τις 8.
Και μετα το θεατρο με τα ποδια πηγαιναμε στο Εστιατοριο ΚΟΡΦΟΥ, στην οδο Κριεζωτου , που δεν υπαρχει πια.
(Σημειωνω οτι το εστιατοριο εκλεισε περι το 1975. Το κτηριο κατεδαφιστηκε και εγινε παρκινγκ αυτοκινητων.)
Το τυπικο γευμα ειχε βραστα κολοκυθακια (στην εποχη τους), φετα σφυριδα, και κρεμ καραμελ για επιδορπιο.
Οι σερβιτοροι με τα κολλαριστα σακκακια και την μαυρη γραβατα εκινουντο ως σε χορογραφια. Παλαια σχολη, άλλα ηθη εκεινη την εποχη.
Το γευμα ηταν και το πιο ζωντανο για μενα κομματι, αφου ειχα την ευκαιρια να μιλησω με τον νονο, κι αυτος ειχε την καλη διαθεση να με ακουσει και να συζητησει μαζι μου.
Δεν τον ακουσα ποτε να μιλαει αρνητικα ή ασχημα για ανθρωπο. Ητανε εξαιρετικα ευγενης και εσωστρεφης ανθρωπος.
Μου εδινε την εντυπωσε οτι στο μυαλο του κλωθογυριζανε πολλες σκεψεις ολη την ωρα.
Μονο στο ΚΟΡΦΟΥ εδειχνε χαλαρος και γελαστος.
Παρνηθα
Ο ΝΓΜ για το μεγαλυτερο διαστημα της ζωης του ητανε ενας ανθρωπος της μεγαλης πολης, του αστικου κεντρου.
Ο Κωστας Αγαπητιδης, στην Ομιλια που αφιερωσε στο ΝΓΜ το 1982 αναφερει χαρακτηριστικα:
“Οταν ηταν βουλευτης (1951-1952), μου ελεγε πως το ξενοδοχειο της ‘Μεγαλης Βρεταννιας’, οπου εμενε τοτε, ηταν ο,τι καλυτερο μπορουσε να υπαρχει γι’ αυτον ως διαμονη. Οποιαδηποτε στιγμη, βγαινοντας εξω, του ηταν πολυ ευκολο να παει στη Βουλη ή στην Πλατεια Συνταγματος, στη Βιβλιοθηκη της Βουληςγια τα παλια ή το Βιβλιοπωλειο Ελευθερουδακη για συγχρονα βιβλια. Μεσα σ’ αυτη την περιορισμενη εκταση μπορουσε να ζησει, να εντρυφησει, να δρασει, να συγγραψει, να ψυχαγωγηθει.”
Και δεν ειναι βεβαια τυχαιο οτι οταν εγκατασταθηκε στην Αθηνα για τα καλα επελεξε το Κολωνακι για τοπο διαμονης του.
Προς το τελος της ζωης του ομως ο ανθρωπος του αστικου κεντρου παρουσιαζει μια “στροφη”.
Δεν γνωριζω τα αιτια, και δεν εχουν ισως καμια σημασια.
Ισως η επιδεινωση της υγειας του του επεβαλε τον αγερα της εξοχης.
Το γεγονος ειναι οτι ο ΝΓΜ αρχισε να επισκεπτεται συχνα την Παρνηθα, οπου λειτουργουσαν τα ξενοδοχεια “Ξενια” και “Μον Παρνες”.
Εμενε εκει αρκετες εβδομαδες τους θερινους μηνες.
Εκει ητανε και η τελευταια φορα που τον ειδα, το καλοκαιρι του 1978.
Τον επισκεφθηκα με την μητερα μου στην Παρνηθα, λιγο πριν αναχωρησω για την Αμερικη οπου θα σπουδαζα.
Ητανε εμφανως καταβεβλημενος και αδυνατος. Μιλησαμε ελαχιστα.
Με φιλησε και μου ευχηθηκε επιτυχια.
Ο ΝΓΜ απεβιωσε στις 3 Νοεμβριου του 1978.
Επιλογος
Η Δωδεκανησιακη Βιβλιογραφια ειναι αφιερωμενη απο τον ΝΓΜ ως εξης:
” Στα Παιδια μου. Για να γνωρισουν καλυτερα την πατριδα τους και να την αγαπησουν ακομη περισσοτερο.”