Posted by Ένα ανοιξιάτικο μεσημέρι επισκέφτηκα την Κόκκινη Εκκλησιά, κατεβαίνοντας τον κατηφορικό δρόμο από το Βουλγαρέλι, μια κωμόπολη περίπου 60 χιλιόμετρα ανατολικά της Άρτας.
Συνοπτικά Στοιχεία του Ναού
Θέση: Στο χωριό Βουλγαρέλι (Δροσοπηγή) 56 χλμ. από την Άρτα.
Αρχιτεκτονική: Δικιόνιος σταυροειδής εγγεγραμμένος ναός με τρούλο και τριμερή τρουλαίο νάρθηκα.
Χρονολόγηση του ναού: 1295/ 1295.
Επιγραφές: Στη δυτική είσοδο του ναού, πάνω από την πόρτα υπάρχει μια επιγραφή γραμμένη σε δώδεκα στίχους.
Κτήτορας: Ο πρωτοστράτορας Θεόδωρος Τζιμισκής και ο αδελφός του Ιωάννης.
Ζωγραφική: Ο ναός αυτός ήταν κάποτε κατάγραφος. Σήμερα όμως το μεγαλύτερο μέρος των τοιχογραφιών είναι κατεστραμμένο.
(Πηγή [1])
Η περιοχή των Τζουμέρκων, στην οποία βρίσκεται η εκκλησία κατοικήθηκε από το 2000 προ Χριστού, την εποχή του χαλκού, οπότε εγκαταστάθηκε σε αυτήν το φύλο των Αθαμάνων (Πηγή [2]).
Το Δεσποτάτο της Ηπείρου συστάθηκε μετά την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους το 1204 και καταλύθηκε το 1359, οπότε και περιέπεσε στον έλεγχο των Σέρβων.
Ο ακάματος Αναστάσιος Ορλάνδος αποτύπωσε το ναό το 1923.
Οι τοιχογραφίες του ναού έχουν σχεδόν ολοσχερώς καταστραφεί, παρόλα αυτά όμως είναι τόσο όμορφες οι πλινθοδομές και οι κεραμοπλαστικοί διάκοσμοι, που ανταμείβουν τον επισκέπτη για τον χρόνο και τον κόπο του.
Ναὸς ἅ[γιος……………………….
[εὐ κλ]έος τὸ συ …………………
εἰς ὄνομα τέθητο τῆς Θεοτόκου
εἰς κλίσην συνήρμοστω τῆς [Παν]υμνήτου
Τὸν δόμ[μον ἐδείματο Τζημησκῆς πέλω
σὺν τῇ συνεύνω τῇ ταπεινῇ Μαρίᾳ
οὐ μὴν οὖτοι ζηλω[ταὶ – – ν αἰσίως
πυκνοῖς ἀναλλώμασιν εἰς κάλλος τόσον
καθωραΐσας εἰκόν[ων τεχνουργίᾳ]
Βρυένις ὃς ἐξισοῦσθαι τῶν ἀνωτά[των
– – τος τῶν πάντων Δέσποινα, κάμ[ε
τα τῶν ἀνελο[μένων – – – –
τὸ σμῆνος ἅπαν τῶν δικαίων, ἀξίων.
Ἄλλ’ ὧ θρόνε προκ – – – – – – –
[Πανάχρα]ντε τοῦ μόνου βασιλέως
παράσχε τοῖς τλήμοσιν ἀμφοῖ[ν- – -]
[ἀμπλακημάτων λύσιν καὶ π]άσις βλάβης
ἀντὶ δὲ τοῦτο τοῦ τρισολβίου δόμο[υ
[αὐτοὺς καταξίωσον τὰς α]ἰωνίους
μονὰς δικαίων εἰς Ἐδὲμ τὸ χω[ρίον
σκηπτροκρα[τού]ντων τῶν δυτηκῶν φρουρίων
Νικηφόρου, Ἄννης[τε- – – – – – – –
Κομνηνοφυῶν δεσποτῶν ἀϊδοίμων
΄
Ἔτους [- – – – -] ἰνδ(ικτιῶνος) Θ΄
(Πηγή [1], σελ. 28. Η μεταγραφή της επιγραφής έχει γίνει από τον Β. Κατσαρό ο οποίος προτείνει ως πιθανή χρονολογία
το έτος ςψοη΄ = 1269/70)
Η μεγάλη κτητορική επιγραφή βρίσκεται ανάμεσα σε δύο στυλίτες, (σημείωση δική μου: Δανιήλ και Συμεών) οι οποίοι μας πληροφορούν ουσιαστικά για τους κτήτορες, για την εποχή της ίδρυσης του ναού καθώς επίσης και για τον βασικό ηγέτη στον πολιτικό στίβο της εποχής, τον Δεσπότη Νικηφόρο και την γυναίκα του Άννα.
(Πηγή [1], σελ. 115.)
Πηγές
[1] LEONELA FUNDIĆ. Η ΜΝΗΜΕΙΑΚΗ ΤΕΧΝΗ ΤΟΥ ΔΕΣΠΟΤΑΤΟΥ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΗΣ ΔΥΝΑΣΤΕΙΑΣ ΤΩΝ ΚΟΜΝΗΝΩΝ ΑΓΓΕΛΩΝ (1204-1318). Διδακτορική Διατριβή, Θεσσαλονίκη 2013.
[2] Κωνσταντίνα Ζήδρου, Η Αρχιτεκτονική της Κόκκινης Εκκλησίας. Τζουμερκιώτικα Χρονικά, Τεύχος 9, Μάϊος 2008.
[3] Νικόλαος Χ. Καπώνης, Η ΝΑΟΔΟΜΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΟΥ ΔΕΣΠΟΤΑΤΟΥ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ TΗΣ ΔΥΝΑΣΤΕΙΑΣ
ΤΩΝ ΚΟΜΝΗΝΩΝ ΑΓΓΕΛΩΝ (1204-1318). Διδακτορική Διατριβή, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, 2005.