Το Ταξίδι του Witold Gombrowicz

Τα περισσότερα θαλασσινά ταξίδια, όπως και τα άλλα, είναι «κανονικά». Έχουν προέλευση, προορισμό, και μια διάρκεια. Μερικά όμως είναι «σημαδιακά», ξεφεύγουν από την κανονικότητα. Ένα τέτοιο ταξίδι σημαδιακό έκανε ο Πολωνός συγγραφέας Witold Gombrowicz, ο «μεγαλύτερος από τους άγνωστους συγγραφείς», όπως τον αποκάλεσε ένας Γάλλος δημοσιογράφος.

Το καλοκαίρι του 1939, όταν ήταν ένας ανερχόμενος νέος συγγραφέας στην Πολωνία, προσκλήθηκε από τον συνάδελφο του Czeslaw Straszewicz να ταξιδέψει με το νεότευκτο πλοίο Chrobry (Ο Γενναίος) στο παρθενικό του ταξίδι με προορισμό την Αργεντινή. Το πλοίο ονομάστηκε «Γενναίος» προς τιμή του πρώτου Πολωνού Βασιλιά (1025), ναυπηγήθηκε στη Δανία, και ήτανε το τελευταίο Πολωνικό επιβατικό πλοίο που ναυπηγήθηκε πριν τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η λίστα των επιβατών της πρώτης θέσης

Στο παρθενικό του ταξίδι, το Chrobry απόπλευσε από το λιμάνι της Gdynia στην Πολωνία την 16η ώρα της 29ης Ιουλίου 1939 με δεκατρείς επιβάτες στην πρώτη θέση. Δέκατος τρίτος ο 36χρονος Gombrowicz. Το πλοίο έδεσε στο λιμάνι του Buenos Aires στην Αργεντινή την 20η Αυγούστου 1939, με 391 επιβάτες εκ των οποίων 21 ήσαν υπήκοοι Αργεντινής και οι λοιποί 370 άλλων εθνικοτήτων. Ούτε ο Gombrowicz ούτε το Chrobry γύρισαν στην Πολωνία.

Στις 22 Αυγούστου 1939, η Σοβιετική Ένωση και η Γερμανία υπέγραψαν σύμφωνο μη επιθέσεως.
Ενώ ο Gombrowicz είχε επιβιβασθεί στο πλοίο για να επιστρέψει στην Πολωνία, την τελευταία στιγμή με τις δύο βαλίτσες του παραμάσχαλα κατέβηκε τις σκάλες και παρέμεινε στην Αργεντινή. Το πλοίο ξεκίνησε το ταξίδι της επιστροφής του την 24η Αυγούστου.
Την 28η Αυγούστου 1939 όλα τα πλοία με Πολωνική σημαία έλαβαν την οδηγία να παραμείνουν εκτός των υδάτων της Πολωνικής Βαλτικής Θαλάσσης. Ο πόλεμος ξέσπασε την 1η Σεπτεμβρίου 1939, με την εισβολή της Γερμανίας στην Πολωνία.
Το ξέσπασμα του πολέμου βρήκε πλοίο να περιπλέει τις βόρειες ακτές της Βραζιλίας. Έδεσε σε Βραζιλιάνικο λιμάνι όπου αποβιβάστηκαν όλοι οι επιβάτες, και παρέμεινε εκεί για 40 μέρες.

MS Chrobry Blueprint

Στη συνέχεια διέσχισες τον Ατλαντικό με προορισμό το λιμάνι του Southampton στην Αγγλία. Εκεί έγιναν τροποποιήσεις ώστε να μπορεί να μεταφέρει στρατεύματα. Το Chrobry δέχθηκε επίθεση από Γερμανικά καταδιωκτικά αεροπλάνα και υπέστη μεγάλες βλάβες την 14η Μάϊου 1940 καθώς μετέφερε στρατεύματα από ένα φιόρδ στη βόρεια Νορβηγία. Τα συνοδευτικά εγγλέζικα πλοία διέσωσαν 700 από τους επιβαίνοντες στρατιώτες και πλήρωμα. Αεροπλάνα από το αεροπλανοφόρο “HMS Ark Royal» βύθισαν το φλεγόμενο σκάφος την 16η Μαϊου 1940. Το Chrobry δεν γύρισε ποτέ στην Γδύνια.

Ο Gombrowicz – καθιστός στο χαλί – με φίλους του στην Αργεντινή

Ο Gombrowicz παρέμεινε στην Αργεντινή για 25 περίπου χρόνια. Μετά την φτώχεια και την πείνα του πολέμου, εργάσθηκε από το 1947 σε μια πολωνική τράπεζα στο Μπουένος Άιρες. Το 1963 επέστρεψε στην Ευρώπη, και με μια υποτροφία παρέμεινε στο Βερολίνο για ένα χρόνο. Στη συνέχεια μετέβη στη Γαλλία.
Το 1953, ζώντας σαν απόδημος στην Αργεντινή, ο Gombrowicz άρχισε να γράφει το Ημερολόγιο του με τις εντυπωσιακές σημειώσεις:


“Δευτέρα Εγώ.
Τρίτη Εγώ.
Τετάρτη Εγώ.
Πέμπτη Εγώ.”

Για μένα όμως ακόμη πιο εντυπωσιακό είναι αυτό που σημειώνει ο Gombrowicz στο ημερολόγιο του κατά τη διάρκεια του ταξιδιού της επιστροφής του στην Ευρώπη:
«(Το πλοίο) Κουνάει πολύ… Διαβάζω Χάϊντεγκερ και ηρεμώ.»