Η συνάντηση του Martin Heidegger με τον Paul Celan

Η συμβολή του Γερμανού φιλόσοφου Martin Heidegger (1889 – 1976) τη φιλοσοφική σκέψη του 20ου αιώνα θεωρείται σημαντική. Πήρε την ερώτηση του Husserl «Τι σημαίνει το να γνωρίζεις;» και την μετασχημάτισε στην ερώτηση «Τι σημαίνει το να Είσαι;»

Ο Καρτέσιος θεωρούσε ότι το ανθρώπινο όν είναι ένα πνεύμα τοποθετημένο σε ένα υλικό σώμα. Ο χώρος είναι ένα σύνολο αφηρημένων μαθηματικών συντεταγμένων στο οποίο έχουν τοποθετηθεί και εντός του κινούνται διάφορα αντικείμενα.

Ο Heidegger ισχυρίστηκε ότι η ανθρώπινη ύπαρξη είναι ένα δρώμενο, μια διαδικασία που συγκολλά τον άνθρωπο στον Κόσμο. Δεν υπάρχει πνεύμα, σώμα, κόσμος, αλλά η «εν-τω-κόσμω-ύπαρξις» σαν ένα ενιαίο φαινόμενο. Χώρος είναι ο τρόπος με τον οποίο η «εν-τω-κόσμω-ύπαρξις» αντιλαμβάνεται τα αντικείμενα.

Η καλύβα του Heidegger στο Todtnauberg. Φωτογραφία Ν. Μορόπουλος

Το 1922, η γυναίκα του Elfride έκανε δώρο στον Martin μια ξύλινη καλύβα (Hutte) στο Todtnauberg του Μέλανος Δρυμού. Η καλύβα  κατέστη το καταφύγιο του Heidegger, ένας ήσυχος τόπος για διαλογισμό, γράψιμο, και ενίοτε συναντήσεις.

Ο ποιητής Paul Celan γεννήθηκε το 1920 σε μια γερμανόφωνη εβραϊκή οικογένεια στην Bucovina της Ρουμανίας. Αναδείχτηκε ένας από τους πιο σημαντικούς ποιητές του 20ου αιώνα. Αυτοκτόνησε στο Παρίσι το 1970. Είναι ο κατ’ εξοχήν γερμανόφωνος ποιητής του Ολοκαυτώματος.

Την 24η Ιουλίου 1967, ο Celan διάβασε ποιήματα του στην πόλη Freiburg im Brisgau, στο πανεπιστήμιο της οποίας είχε διορισθεί το 1933 πρύτανης ο Heidegger. Την επόμενη μέρα πήγε να συναντήσει τον Heidegger στην καλύβα στο Todtnauberg. Ο Celan έγραψε μια πρόταση στο βιβλίο των επισκεπτών και στη συνέχεια πήγε με τον Heidegger ένα περίπατο  στον χερσότοπο.

Μετά την επίσκεψη, ο Celan γύρισε στο ξενοδοχείο του στην Φρανκφούρτη. Εκεί το βράδι της 1ης Αυγούστου έγραψε το ποίημα «Todtnauberg». Σε αυτό αναφέρει την «προσδοκία για την λέξη ενός στοχαστή που θα ‘ρθει στην καρδιά».

Ο ποιητής περίμενε ότι ο φιλόσοφος θα αναγνώριζε με κάποιον τρόπο, έστω με μια λέξη μόνο, το Ολοκαύτωμα,  κάτι που δεν έγινε ποτέ. Την 23η Σεπτεμβρίου 1966 ο Heidegger  έδωσε μια συνέντευξη στο γερμανικό περιοδικό Spiegel, με τον όρο να δημοσιευθεί μόνο μετά τον θάνατο του. Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε την 31η Μαΐου 1976, πέντε μέρες μετά τον θάνατο του Heidegger. Συνεπής με την μέχρι τότε στάση του, δεν ανέφερε ούτε στην τελευταία του συνέντευξη το Ολοκαύτωμα.